Avrupa Birliği Yaptırımları: Ticari Hizmetlerin Sunulması Hakkında Sık Sorulan Sorular

Avrupa Komisyonu (“Komisyon”) tarafından, 24 Haziran 2022 tarihinde Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik askeri saldırganlığının ardından kabul edilen yaptırımlarla ilgili ticari hizmetlerin sunulmasına ilişkin Sık Sorulan Sorular (“SSS”) yayımlanmıştır.

Öncelikle SSS ile, AB’nin, Rus hükümetine ve ayrıca Rusya'da kurulu teşebbüsler ve diğer tüzel kişilikler veya kuruluşlar gibi tüzel kişilere ticaret ile ilgili belirli hizmetlerin sağlanmasını yasakladığı belirtilmiş ve bu kapsamda hangi tür hizmetlerin yasaklandığı sorusuna açıklık getirilmiştir. 4 Haziran 2022 tarihi itibariyle, Rusya hükümetine, Rusya'da yerleşik teşebbüslere ve diğer kurum veya kuruluşlara doğrudan veya dolaylı olarak yasal denetim, defter tutma ve vergi danışmanlığı hizmetlerinin yanı sıra işletme ve yönetim danışmanlığı veya halkla ilişkiler hizmetleri de dahil olmak üzere muhasebe ve denetim hizmetleri sağlamak yasaktır.

Yasaklanan hizmetlerin kapsamı, ödemeler dengesi, uluslararası hizmet ticareti ve doğrudan yabancı yatırımla ilgili Topluluk istatistiklerine ilişkin 12 Ocak 2005 tarih ve (EC) 184/2005 sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konsey Tüzüğü'nün Ek II'sine istinaden yorumlanmalıdır.

– Muhasebe, denetim, defter tutma ve vergi danışmanlığı hizmetleri işletmeler ve diğerleri için ticari işlemlerin kaydını; muhasebe kayıtlarının ve finansal tabloların inceleme hizmetlerini; işletme vergi planlaması ve danışmanlığını, vergi belgelerinin hazırlanmasını kapsamaktadır.

– İşletme ve yönetim danışmanlığı ve halkla ilişkiler hizmetleri, iş politikası ve stratejisi için işletmelere sağlanan danışmanlık, rehberlik ve operasyonel yardım hizmetlerini ve bir organizasyonun genel planlaması, yapılandırılması ve kontrolünü kapsar. Yönetim ücretleri, yönetim denetimi; piyasa yönetimi, insan kaynakları, üretim yönetimi ve proje yönetimi danışmanlığı ve müvekkillerin imajını, kamuoyu ve diğer kurumlarla olan ilişkilerini geliştirmeye yönelik danışmanlık, rehberlik ve operasyonel hizmetler dahildir.

Ayrıca, (AB) 833/2014 sayılı Konsey Tüzüğü (“Konsey Tüzüğü”) madde 5(n) aşağıdakileri yukarıda belirtilen hizmetlerin kapsamı dışına çıkarmaktadır:

(i) Yukarıda belirtilen hizmetlerin veya yan sözleşmelerin sağlanması için 4 Haziran'dan önce akdedilmiş sözleşmelerin feshi için kesinlikle gerekli olan herhangi bir hizmet. Bu sözleşmelerin feshi 5 Temmuz 2022'ye kadar gerçekleşmelidir;

(ii) Adli işlemlerde savunma hakkının kullanılması ve etkili bir kanun yoluna başvurma hakkı için kesinlikle gerekli olan herhangi bir hizmet;

(iii) Bir Üye Devletin kanunlarına göre kurulmuş veya oluşturulmuş bir teşebbüs, kurum veya kuruluş tarafından sahip olunan veya tek başına veya müştereken kontrol edilen Rusya Federasyonu'nda yerleşik bir teşebbüse sağlanan herhangi bir hizmet.

Bununla birlikte, Konsey Tüzüğü madde 5(n)'deki yasak kapsamına giren halkla ilişkiler hizmetlerinin lobicilik hizmetlerinin halkla ilişkiler hizmetleri oluşturabilmesi sebebiyle lobicilik faaliyetlerini de kapsadığı belirtilmiştir.

Zorunlu şeffaflık siciline ilişkin 20 Mayıs 2021 tarihli kurumlar arası anlaşmanın 3. maddesinde belirtildiği gibi, lobicilik hizmetlerinin kapsadığı faaliyetler, diğerlerinin yanı sıra toplantılar, konferanslar ve etkinlikler düzenlemek veya bunlara katılmak ve AB kurumlarıyla benzer temaslarda bulunmak; istişarelere, oturumlara veya benzer girişimlere katkıda bulunmak veya bunlara katılmak;  iletişim kampanyaları, platformlar, ağlar ve taban inisiyatifleri düzenlemek; ve politika ve durum belgeleri, değişiklikler, kamuoyu yoklamaları, anketler, açık mektuplar, diğer iletişim veya bilgi materyallerinin hazırlanması veya devreye alınması veya araştırma yapılması ve yürütülmesini içermektedir.

Ancak, belirli durumlarda müşterilere yasal ve diğer profesyonel tavsiyelerin sağlanması; sosyal diyalogda katılımcı olarak hareket eden işverenler ve sendikaların faaliyetleri; kesinlikle kişisel kapasitede hareket eden ve başkalarıyla birlikte olmayan kişiler tarafından gerçekleştirilen faaliyetler; ve AB'nin anlaşmaları veya yasal düzenlemeleri tarafından oluşturulan bir idari prosedür bağlamında spontane, tamamen özel veya sosyal toplantılar ve toplantılar lobi faaliyetleri tanımına dahil değildir ve bu nedenle Konsey Tüzüğü madde 5(n) kapsamı dışındadır.

Bununla birlikte, hukuk hizmetleri, Konsey Tüzüğü madde 5(n)(1)'deki belirli ticari hizmetlerin sağlanmasına ilişkin yasağın kapsamına girmemektedir. Bu, yaptırımların hizmet sağlayıcılar tarafından örneğin medeni hukuk, aile hukuku veya şirketler hukuku bağlamında gerçekleştirilen standart hukuki hizmetleri engellemediği anlamına gelir. Konsey Tüzüğü 5(n)(3) maddesi ise, adli işlemlerde savunma hakkının kullanılması ve etkili bir kanun yoluna başvurma hakkı için kesinlikle gerekli olduğu sürece, Konsey Tüzüğü madde 5(n)(1) tarafından yasaklanan hizmetlerin sağlanmasına izin vermektedir. Bu, yukarıda belirtilen yargı haklarının herhangi bir hizmet türü üzerindeki kısıtlamalardan etkilenmemesini sağlamak içindir.

Ayrıca, Konsey Tüzüğü madde 12, amacı veya etkisi işbu Konsey Tüzüğü’nde yer alan yasakları dolanmak olan faaliyetlere bilinçli ve kasıtlı olarak katılmayı yasaklamaktadır.

Bir diğer SSS ile, Konsey Tüzüğü madde 5(n) (2), (3) ve (4)'te yer alan istisnalarda "kesinlikle" ve "münhasıran" terimlerinin bu istisnaların, bu hükümlere güvenip güvenemeyeceklerini değerlendirirken AB operatörleri tarafından doğru şekilde yorumlandığından emin olmak için kullanıldığı belirtilmiştir. Bu istisnaların kısıtlayıcı olarak yorumlanması gerekmektedir. Kesinlikle terimi, sözleşmeleri feshetmenin veya savunma hakkını kullanmanın, aksi takdirde yasaklanmış olan bu hizmetlerin sağlanmasına güvenmekten başka bir yolu olmadığı anlamına gelmektedir.

Konsey Tüzüğü madde 5(n)'deki "dolaylı" hizmet sağlama yasağı ise, bir AB denetim hizmetleri sağlayıcısının Rusya'da kurulu bir teşebbüsün yan teşebbüslerine denetim hizmetleri sunmasını yasaklamamaktadır. Rus olmayan, yani Rusya'da kurulu olmayan teşebbüslere, Rusya'da kurulu teşebbüslerin yan teşebbüsleri olsalar bile hizmet verilmesi yasak değildir. Konsey Tüzüğü 5(n)(1)’deki "dolaylı" teriminin kullanılması, örneğin, bir AB denetim hizmetleri sağlayıcısının AB'ye veya Rusya'da kurulu teşebbüslerin yan teşebbüsleri olan diğer Rus olmayan teşebbüslere hizmet sağlamasının eğer bu hizmetler gerçekten Rusya'da kurulu ana teşebbüsün yararına olacaksa yasak olduğu anlamına gelmektedir.

Ancak, Konsey Tüzüğü madde 5(n)'deki "dolaylı" hizmet sağlama yasağı, bir AB denetim hizmetleri sağlayıcısının Rus teşebbüslerine dışarıdan denetim hizmetleri sağlamasını yasaklamaktadır. AB teşebbüsleri, Rusya'da yerleşik teşebbüslere hizmet sağlayamazlar, dolayısıyla hizmetlerin dolaylı bir sunumu olarak kabul edilebileceğinden yasaklı hizmetleri sağlamak için dışarıdan sağlanan denetim hizmetlerini kullanamazlar.

Ek olarak, Konsey Tüzüğü 5(n) maddesindeki hizmet sunma yasağı, AB'de yerleşik Rus teşebbüslerinin yan teşebbüsleri olan teşebbüslerin Rusya'da kurulu ana teşebbüslerine işle ilgili hizmetler vermesini yasaklamaktadır. Rusya'da kurulu teşebbüslerin yan teşebbüsleri de dahil olmak üzere AB'de yerleşik teşebbüsler, AB yaptırımlarına tabidir. Bu nedenle, Rusya Hükümeti'ne veya Rusya'da yerleşik kişilere doğrudan veya dolaylı olarak yasal denetim, defter tutma veya vergi danışmanlığı hizmetleri dahil muhasebe, denetim veya işletme ve yönetim danışmanlığı veya halkla ilişkiler hizmetleri sağlamaları yasaktır.

Son olarak SSS ile, hizmet sağlama yasağının, AB Üye Devletleri vatandaşlarının veya AB'de yerleşik kişilerin Rusya'da yerleşik teşebbüslerin çalışanı olarak çalışmasını sağlanan hizmete bağlı olarak mutlak olarak yasaklamadığı açıklanmıştır. Konsey Tüzüğü madde 5(n) uyarınca, AB Üye Devletlerinin vatandaşları veya AB'de yerleşik kişiler de dahil olmak üzere AB kişilerinin, Rusya Hükümeti veya Rusya'da yerleşik kişilere doğrudan veya dolaylı olarak yasal denetim, defter tutma veya vergi danışmanlığı hizmetleri dahil olmak üzere muhasebe, denetim veya işletme ve yönetim danışmanlığı veya halkla ilişkiler hizmetleri sağlamaları yasaktır. Bu nedenle, AB vatandaşlarının Rusya'da yerleşik teşebbüslere bu hizmetleri çalışan sıfatıyla sunmaları yasaktır. Bununla birlikte, AB kişileri, çalışan sıfatıyla yasaklanmayan tüm hizmetleri yine de sağlayabilecektir.

Şafak Herdem, Esra Temur