ABD Ticaret, Hazine ve Adalet Bakanlıkları Rusya’ya İlişkin Yaptırımlardan Kaçınma ve İhracat Kontrolleri Hakkında Ortak Uyum Notu Yayımladı

Amerika Birleşik Devletleri Ticaret Bakanlığı’nın Sanayi ve Güvenlik Dairesi (Bureau of Industry and Security, “BIS”), Hazine Bakanlığı’nın Yabancı Varlıkları Kontrol Ofisi (Office of Foreign Asset Control “OFAC”) ve Adalet Bakanlığı, üçüncü kişi aracılar veya aktarma noktaları kullanılarak Rusya ve Belarus hakkındaki yaptırım ve ihracat kontrollerinden kaçınılmasına ilişkin 2 Mart 2023’te ortak bir uyum notu (“Uyum Notu”) yayımlamıştır.

Uyum Notu ile Rusya’nın Ukrayna’ya karşı savaş kabiliyetinin yıpratılması ve başka yerlerde askeri aksiyon almasının engellenmesi için geçtiğimiz yıl boyunca ABD’nin elindeki ekonomik araçları kullanması kapsamında OFAC ve BIS tarafından daha önce görülmemiş kapsam ve ölçekte yaptırım ve ihracat kontrollerinin uygulandığı ve Adalet Bakanlığı’nın bu yaptırımları ve ABD ihracat kontrol kanunlarını ihlal edenlerin yargılanması için eşdeğer düzeyde çaba sarfettiği vurgulanmıştır. Ancak tüm çabalara rağmen kötü niyetli kişilerce Rusya’ya ilişkin yaptırım ve ihracat kontrollerinden kaçınılmaya çalışıldığı, bunların etrafından dolaşmak için uygulanan en yaygın yöntemlerin üçüncü kişi aracılar veya aktarma noktalarının kullanılması, işlemlerin taraflarında yasaklı kişilerden olanların gizlenmesi ve Rus son kullanıcıların gerçek kimliklerinin gizlenmesi olduğu belirtilmektedir.

ABD kişileri ile veya ABD içinde faaliyet gösteren veya ABD orijinli ürünler ya da başka ??ekilde ABD ihracat kurallarına tabi yabancı orijinli ürün ve hizmetlerle ilgili işler yapan kuruluşların ve finansal kuruluşların diğer kişilerin yaptırım ve ihracat kontrollerinden kaçınmaya yönelik çabalarına karşı dikkatli olmalarının önemi Uyum Notu ile tekrar hatırlatılmaktadır. Bu kapsamda organizasyonların boyutu, niteliği, ürün ve hizmetleri, müşteri ve paydaşları ile coğrafi konumlarını göz önünde bulunduran risk temelli uyup programlarının benimsenmesi gerektiği belirtilmiştir. Uyum programlarına ilişkin üzerinde durulan bir diğer konu ise uyum programlarının risk değerlendirmesi, iç kontrol, test, denetim ve eğitim gibi unsurları içermesi ve bu sayede çalışanlarının ABD yaptırımları ve ihracat kontrollerine aykırılıkları tespit edip şirketlerin zamanında ABD hükümetine gönüllü itirafta bulunabilmeleri için uyum personeline bildirebilecek yetkinliğe gelmeleridir.

Üçüncü kişi aracıların yaptırım ve ihracat kontrollerinin etrafından dolanmaya çalıştıklarına işaret edebilecek bazı ipuçları Uyum Notu’nda aşağıdaki gibi sıralanmıştır:

§  Özellikle yaptırıma tabi bölgelerde, (i) mülkiyeti, (ii) fonların kaynağını veya (iii) ilgili ülkeleri gizlemek için paravan şirket gibi tüzel kişilikler ve bir takım hukuki düzenlemelerin kullanılması,

§  Müşteri’nin son kullanıcı formunu doldurmaktan imtina etmek de dahil olmak üzere bir ürünün son kullanımıyla ilgili bilgileri paylaşmaktan çekinmesi,

§  Uluslararası para transferleri için, çoğunlukla şirketin tescilli olduğu yerden farklı bir bölgedeki finansal kuruluşların da dahil olacağı şekilde, paravan şirketlerin kullanılması,

§  Satın alınan ürünlere ilişkin olağan kurulum, eğitim veya bakım hizmetlerinin reddedilmesi,

§  Müşterinin bildirilen konum verileri ile uyuşmayan IP adresleri,

§  Gönderi talimatlarında, müşterinin geçmişi veya ticari uygulamalarına aykırı görünen son dakika değişiklikleri,

§  Son kullanıcı beyanı veya diğer son kullanıcı formunda belirtilmeyen üçüncü ülke veya kurumlardan gelen ödemeler,

§  Şirket e-posta adresi yerine kişisel e-posta adresi kullanılması,

§  Birbirine yakın birden fazla ticari kurum için ortak konut adreslerini kullanan karmaşık ve/veya uluslararası ticari yapıların yürütülmesi,

§  Standart taahhüt mektuplarında nihai müşteriyi gizleyen değişiklikler yapılması,

§  Daha önce Rusya veya Belarus için planlanan sevkiyat veya ödemelerde değişiklik içeren işlemler,

§  İnternet mevcudiyeti hiç olmayan veya az olan kişi ve kurumlar ile işlemler,

§  Satın alımların sevk planlarının kısıtlı kalemlerin Rusya veya Belarus’a yönlendirmesinin gerçekleşebileceği, coğrafi olarak Rusya’ya yakın olan Çin (Hong Kong ve Makao dahil), Ermenistan, Türkiye, Özbekistan gibi aktarım noktalarından yapılması.

Bu gibi durumların oluşturduğu risklere karşı şirketlerin mevcut ve yeni müşterileri ile aracı ve paydaşlarını Konsolide Tarama Listesi ve OFAC Yaptırım Listesi ile kontrol ederek gerekli özeni göstermeleri ve düzenli olarak Hazine ve Ticaret Bakanlıkları’nın rehber ve tavsiyelerini takip ederek uyup programlarını güncellemeleri ve güçlendirmeleri önerilmektedir. Ayrıca şirketlerin BIS ve OFAC tarafından uygulanan ceza ve incelemeleri de takip ederek pratikte Rusya’ya ilişkin yaptırım ve ihracat kontrollerinden kaçınmak için uygulanmakta olan yöntem ve metotlar hakkında bilgi edinmeleri de tavsiye edilmektedir.

Uyum Notu ile son olarak yaptırım ve ihracat kontrollerinin etrafından dolanılması konusunda BIS ve OFAC tarafından uygulanan inceleme ve idari para cezaları ile Adalet Bakanlığı tarafından uygulanan cezai soruşturma örnekleri üzerinden açıklamalar yapılarak uluslararası şirketlerin uyum konusunda gösterecekleri özenin önemi vurgulanmış ve yaptırım ve ihracat kontrolü kurallarını ihlal etmiş olabileceğinden şüphelenen kişilerin başvurabileceği gönüllü itiraf politikalarına ilişkin yönlendirmelere yer verilmiştir.

Şafak Herdem, Kortan Gödekoğlu