ABD Yaptırımları: Yaptırımların ve İhracat Kontrollerinin Rusya Üzerindeki Etkisi

14 Ekim 2022’de, ABD Hazine Bakanlığı Yabancı Varlıklar Kontrol Dairesi (“OFAC”), ABD Ticaret Bakanlığı Sanayi ve Güvenlik Bürosu (“BIS”) ve ABD Dışişleri Bakanlığı’nın yayımladığı uyarı kapsamında, kamuoyunun Rusya'nın savunma sanayiini hedef alan yaptırımları ve ihracat kontrol kısıtlamalarının etkisi konusunda bilgilendirilmesi ve Rusya'nın askeri sanayi kompleksini desteklemenin riskleri konusunda uyarmanın amaçlandığı belirtilmiştir. Bu kapsamda ABD’nin, Şubat 2022'de Rusya'nın Ukrayna'ya işgalinden beri, savaşın maliyetini Rusya'ya yüklemek için dünyanın dört bir yanındaki müttefikleri ve ortaklarıyla birlikte çalıştığı da belirtilmiştir.

Şubat 2022'den bu yana OFAC ve Dışişleri Bakanlığı:

– Rusya Federasyonu Merkez Bankası'nın yaklaşık 300 milyar dolar değerindeki varlığını dondurmak için müttefikleriyle birlikte çalışarak, merkez bankasının savaşa destek olmasının ve yaptırımların etkisini azaltmasının önüne geçildiğini belirtilmiştir.

– Rusya'nın en büyük finans kurumlarına yaptırımlar uygulamakla beraber Rus bankacılık sektörü varlıklarının % 80'ini temsil eden bankalarla yapılan işlemleri de kısıtladığını ifade etmiştir.

– Yaklaşık olarak 1.500 yeni ve 750 güncelleştirilmiş yaptırım listesi yayımladığını belirtmiştir.

– Rusya Federasyonu ekonomisinde faaliyet gösteren kişilerin yaptırıma tabi tutulabileceği sekiz sektör belirlenmiştir. Bahsedilen sektörler, finansal hizmetler; havacılık, elektronik ve denizcilik; muhasebe; kurumsal hizmetler; yönetim danışmanlığı; ve kuantum bilgisayar olarak belirlenmiştir.

– Rusya Federasyonu'nda yerleşik kişilere belirli mal veya hizmetlerin ihracatını yasaklamıştır.

– Rusya'nın referandumlarına ve Ukrayna'nın Kherson, Zaporizhzhya, Donetsk ve Luhansk bölgelerinin ilhakına maddi destek sağlayan, Rusya içindeki ve dışındaki, gerçek ve tüzel kişilere yönelik yaptırım risklerini vurgulayan bir kılavuz yayımlamıştır.

– Rusya'nın, Mir Ulusal Ödeme Sistemi işletmecisi olan Ulusal Ödeme Kartı Sistemi Anonim Şirketi (NSPK) ile yeni veya mevcut anlaşmanın kapsamını genişletmeye yönelik anlaşmalar imzalayan finansal kurumlara yönelik yaptırım riskini vurgulayan kılavuz yayımlamıştır.

Şubat 2022'den bu yana BIS:

– Çok taraflı olarak kontrol edilen ürünlerin Rusya ve Belarus’a ihracatını, yeniden ihracatını ve Rusya'ya transferini reddeden politikayı uygulamaya almıştır.

– Terörle mücadele sebepleri de dahil olmak üzere, Ticaret Kontrol Listesi’ndeki tek taraflı olarak kontrol edilen ürünlerin Rusya ve Belarus’a ihracatını, yeniden ihracatını ve Rusya'ya transferlerini reddetmiştir.

– Askeri nihai kullanıcıları, Varlık Listesine eklemekle beraber Uluslararası Uzay İstasyonu’nu içeren ABD Hükümeti uzay iş birliği gibi sınırlı durumlar haricinde, belirtilen nihai kullanıcılara ait ürünlere red politikası uygulamaya başladığını belirtmiştir.

– ABD yazılımının ve teknolojisinin Rusya'nın askeri kapasitesini desteklemek için kullanılmadığından emin olmak amacıyla, Rusya ve Belarus’u hedefleyen Doğrudan Yabancı Ürün Kuralları (“FDPR”) yayımlamıştır.

Belirtilen eylemlerin stratejik amacının, Rusya'nın Ukrayna'ya karşı saldırısını sürdürmemesi için dirayetini azaltmak ve Rusya'nın sınırlarının ötesine askeri güç göndermesini engellemek olduğu belirtilmiştir. Yaptırımlar ve ihracat kontrollerinin, Rusya'nın büyük ölçüde yabancı kaynaklı ürünlere dayanan, savunma sanayi üzerinde önemli sonuçlar doğurduğu belirtilmiştir. Ukrayna'daki Rus kuvvetlerinin tedarik noksanlığının, Rusya'yı malzeme ve ekipman için İran ve Kuzey Kore gibi teknolojik olarak daha az gelişmiş ülkelere yönelmeye zorladığı belirtilmiştir.

Rusya'nın savunma sanayiinin ithal mikroelektroniklere bağımlı olduğu belirtilmiştir. Bu kapsamda uygulanan yaptırımlar sebebiyle; Rusya’nın silah üretiminin yüzde yetmiş oranında düştüğü, üretim sürecinde kullanılan yarı iletkenlerin eksikliği sebebiyle hipersonik balistik füze üretiminin neredeyse durduğu, otomobil üretiminin geçtiğimiz yıla göre dörtte üç oranında azaldığı ve bunun da sivil araçlar için üretilen mikroçiplerin artık askeri kullanım için üretildiği anlamına geldiği ifade edilmiştir. Ek olarak Rusya'nın askeri havacılık programının, havacılık ticaretinin sağladığı gelirden faydalanamadığı ve Rus basını tarafından, yeni nesil havadan erken uyarı ve kontrol (AEW&C) uçağının üretiminin, yabancı ürünlerin eksikliği nedeniyle durdurulduğunu bildirdiği belirtilmiştir. Karadan havaya füze (“SAM”) üreten tesisler de dahil olmak üzere mekanik tesislerin kapatıldığı ve bununla birlikte Rusya’nın, kendi şirketlerinin yaptırımlar kapsamında hedef alınması sebebiyle Sovyet dönemi savunma stoklarını kullanmaya başladığı da belirtilmiştir.

OFAC’ın, yetkilerini Rusya Federasyonu'nun askeri sanayi kompleksine mühimmat veya diğer destekleri sağlayan ABD’li olmayan kişilere, özel askeri şirketlere (“PMC”) ve Rusya’nın Ukrayna'ya yönelik saldırısını destekleyen paramiliter gruplara karşı kullanmaya da hazır olduğu belirtilmiştir.

ABD Hükümeti, Rusya Federasyonu Merkez Bankası'nın yaklaşık üç yüz milyar dolar değerindeki varlığını müttefikleriyle birlikte çalışarak dondurmuş ve bu kapsamda yaptırım uygulanan finans kurumlarının, Rusya dışında uzun süredir uhdesinde tuttukları varlıklardan çekilmek zorunda kaldıkları belirtilmiştir. İlgili yaptırımların, çeşitli ülkelerdeki bankaları Rus finans sektörüyle bağlarını kesmeye zorladığı da belirtilmiştir.

Rusya’nın, askeri tedarik zinciri üzerindeki etkiyi azaltmak için ve yasadışı olarak yabancı teknoloji tedarik etmek için, paravan şirketler ve hileli nihai kullanıcı lisansları da dahil olmak üzere bir dizi teknik kullanarak yaptırımlardan ve ihracat kontrollerinden kaçınmaya çalıştığı belirtilmiştir. Yaptırım uygulamaya yetkili makamlar, OFAC ve ABD Dışişleri Bakanlığı'nın, herhangi bir yaptırımı dolanmak için yanıltıcı işlemlere ve anlaşmalara maddi olarak yardım eden, destek veren, teknolojik destek sağlayan kişilere ve yaptırıma tabi faaliyetlere ya da kişilere destek sağlayan kişilere yaptırım uygulamasına izin verdiğini belirtmiştir.

Şafak Herdem, Elif Ergenekon