AB Yaptırımları: Mevduatlara ve Listelenen Ürünlerin İthalatına Getirilen Kısıtlamalar Hakkında Sık Sorulan Sorular

Avrupa Konseyi (“Konsey”) tarafından, 12 Ekim 2022 tarihinde Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik askeri saldırganlığının ardından kabul edilen yaptırımlarla ilgili mevduatlara ve listelenen ürünlerin ithalatı ve satın alınmasına ilişkin Sık Sorulan Sorular (“SSS”) yayımlanmıştır.

Avrupa Birliği Konsey Tüzüğü Madde 5(b)(1)’de  belirtildiği üzere: “Gerçek veya tüzel kişi, kurum veya kuruluşun mevduatlarının toplam değeri kredi kurumu başına 100.000 Euro'yu aşması halinde; Rus vatandaşlarından veya Rusya'da ikamet eden gerçek kişilerden, Rusya'da yerleşik tüzel kişiler, kurumlar veya kuruluşlardan, Avrupa Birliği dışında yerleşik olan ve mülkiyet haklarının doğrudan veya dolaylı olarak %50'den fazlasına Rus vatandaşları veya Rusya'da ikamet eden gerçek kişiler tarafından sahip olunan tüzel kişi, kuruluş veya kurumlardan mevduat kabul etmesi yasaktır.” Bu kapsamda ilgili maddenin, Rus vatandaşlarının ve Rusya'da ikamet eden gerçek kişilerin mevduatları için geçerli olduğu, ancak AB Konsey Tüzüğü Madde 5b(3)'teki istisna uyarınca, bir üye devletin vatandaşına, İsviçre'nin vatandaşlarına ya da bunlardan birinde geçici veya daimi oturma iznine sahip olan gerçek kişilere uygulanamayacağı belirtilmiştir. Belirtilen ülkelerden birinin uyruğuna sahip olan Rus vatandaşlarının hesaplarının 100.000 Euro'nun üzerinde kredilendirilebileceği de vurgulanmıştır.

İlgili yasak kapsamında AB operatörlerinin, kredi kurumu başına, gerçek veya tüzel kişi, kurum veya kuruluşun mevduatlarının toplam değeri 100.000 Euro'yu aşması halinde, yeni mevduatı kabul etmemesi gerektiğini ifade etmiştir. Dolaylı olarak bu durumun, halihazırda AB bankalarında bulunan mevduatların aynı şekilde kalabileceği, ancak değerlerinin 100.000 Euro'nun üzerine çıkarılamayacağı anlamına geldiği belirtilmekle birlikte gerçek kişi veya tüzel kişinin mevduat değerinin 100.000 Euro'dan az olması durumunda, kredi kuruluşu başına hesap bakiyesinin 100.000 Euro'ya kadar arttırılabileceği de belirtilmiştir. Raporlama yükümlülüğünün ise, belirtilen değeri aşan tüm mevduatlar için geçerli olduğu ifade edilmiştir.

AB Konsey Tüzüğü Madde 5b'deki 'Kuruluşlar' teriminin, AB operatörlerinin Rusya'da yerleşik yan kuruluşları da dahil olmak üzere Rusya'da kurulu tüm kuruluşları kapsadığını bu sebeple de Rusya'da kurulu bir yan kuruluşun mevduatının kabul edilemeyeceği belirtilmiştir. Ancak, AB Konsey Tüzüğü Madde 5c(1)(f) uyarınca, yetkili makamların, sınır ötesi mal ve hizmet ticareti için gerekli olan ve yasaklanmamış mevduatlara izin verebileceği belirtilmiştir.

Mevduat istisnalarının tanımlanmasına ilişkin prosedürlerin ise üye devletlerin ulusal hukuku ile belirleneceği ve bu kapsamda sunulması gereken kanıtların belirlenmesinin ulusal yetkili makamının takdirinde olacağı belirtilmiştir. Ulusal yetkili makamın, mevzuatların AB Konsey Tüzüğü Madde 5c’de belirtilen muafiyet için gerekçe sağladığını tespit etmesi gerekeceği ve yetkilendirme için başvuran kredi kuruluşunun sağladığı bilgilerin yeterli olup olmadığını değerlendireceği de ifade edilmiştir. Başvuru sahibinin, mevzuatın muafiyet kapsamında gerekli olan amaçlar için kullanılacağına dair yeterli kanıtlar sunması gerektiği ve ardından ulusal yetkili makamın, mevzuatın bu amaçlarla orantılı olup olmadığını değerlendirmesi gerektiği de belirtilmiştir.

Ulusal yetkili makamın, benzer işlemler için toplu yetkilendirmeler verebileceği belirtilmiştir. Bu kapsamda, bir ulusal yetkili makamın, belirli bir zaman diliminde gerçekleştirilecek bir dizi benzer veya özdeş işlem için belirli bir bankaya bireysel yetki verebileceği ve bu yetkinin uygun şekilde kullanıldığından emin olmak için belirtilen sürenin sonunda raporlama yükümlülükleri de getirilebileceği ifade edilmiştir.

AB Konsey Tüzüğü Madde 5(c)(1)a’ da belirtilen resmi amaçlar için gerekli olarak belirtilen durumlarda, ulusal yetkili makamın, mevduatın istisna kapsamına girip girmediğini durum bazında değerlendirmesi gerektiği belirtilmiştir. AB Konsey Tüzüğü Madde 5c(1)(e) kapsamındaki istisna, diplomatik bir misyonun, konsolosluk görevinin veya uluslararası kuruluşların ilgili misyonun görev amaçlarını finanse etmek için gereken tüm mevduatları kapsadığı şeklinde yorumlanması gerektiği belirtilmiştir. Rus Devleti tarafından bir üye devletin büyükelçiliğine yapılan para transferlerinin bu istisna kapsamında geçerli olacağı ve yetkilendirme başvuru sürecinde elçiliğe yapılan bir transferin, resmi amaçlar için gerekliliğini tespit etmenin ulusal yetkili makamın takdirinde olacağı belirtilmiştir.

Bir diğer SSS ile, ortak hesap sahiplerinin banka hesaplarına Euro yatırmasının kriterleri açıklanmıştır. Bu kapsamda, hesabı paylaşan her iki kişinin de 100.000 Euro'yu aşan mevduat bulundurma yasağı kapsamına girmesi halinde, ortak hesabın da yasak kapsamına gireceği ifade edilmiştir. Ancak ilgili yasak, gerçek veya tüzel kişi başına uygulandığından, mevduatın toplam değerinin iki kişiye bölünebileceği ve bu kapsamdaki iki kişi tarafından paylaşılan bir hesap için, kredi kuruluşu başına tutulmasına izin verilen maksimum mevduat değerinin 200.000 Euro olacağı belirtilmiştir. Ayrıca, ortak hesap sahiplerinden birinin AB Konsey Tüzüğü Madde 5b(3)'te belirtilen muafiyetten yararlandığı durumlarda, ilgili yasağın uygulanmayacağı belirtilmiştir.

Ek olarak, bir Rus vatandaşının, Rusya'da yerleşik bir gerçek kişinin ya da tüzel kişinin, herhangi bir AB kredi kuruluşundan aldığı krediyi, AB Konsey Tüzüğü Madde 5b(1)'de belirtilen yasak kapsamına girmemesi koşuluyla geri ödemesinin de mümkün olduğu belirtilmiştir.

Ayrıca, teminattan elde edilen kazançların, teminat olarak kullanılmaya devam edilmek üzere hesapta tutulması durumunda, mevduat muafiyeti kapsamına girebileceği belirtilmiştir. Ancak ilgili kazançların düzenli mevduat olarak biriktirilmesi durumunda, normal mevduat olarak nitelendirileceği de belirtilmiştir. Bu nedenle teminat sahibi ve teminatın tutulmasına olanak sağlayan kredi kuruluşunun, elde edilen kazancın kullanım amacını göz önünde bulundurması gerektiği ifade edilmiştir.

Bir diğer SSS ile, listelenen ürünlerin ithalatı ve satın alınması düzenlenmiştir. AB Konsey Tüzüğü'nün 3g, 3i ve 3j maddeleri, XVII, XXI ve XXII'de listelenen ürünlerin Rusya menşeili veya Rusya'dan ihraç edilmiş olması halinde doğrudan veya dolaylı olarak satın alınmasını, ithal edilmesini ve devredilmesini yasakladığını belirtmiştir. Transfer yasağının, ürünlerin nihai varış yerine bakılmaksızın uygulanırken, ithalat yasağının AB’ye taşınan ürünlere uygulandığı ifade edilmiştir. Bu durumun sebebinin ise, Rusya'nın ekonomisini önemli ölçüde zayıflatmak, ürünleri için kritik pazarlardan yoksun bırakmak ve savaşma kabiliyetini önemli ölçüde azaltmak olan yaptırımları desteklemek olduğu belirtilmiştir.

Avrupa Birliği, yaptırımlarının üçüncü ülkelerin gıda ve enerji güvenliğini etkilemesinden kaçınmaya kararlı olduğunu belirtmiş ve bu kapsamda AB operatörleri tarafından gerçekleştirilen, enerji ve gıda ürünlerinin üçüncü ülkelere transferi ve bu transferlerle ilgili finansman ve mali yardıma izin verilmesi gerektiğini belirtmiştir. Tedarik zincirleri ve mevcut ulaşım seçenekleri göz önüne alındığında, bu tür transferlere AB topraklarından transit geçilmeden yalnızca noktadan noktaya izin verileceği ifade edilmiştir. Bu kapsamdaki ürünler aşağıdaki gibi belirtilmiştir:

– Ek XXI'de listelenen 4401 (yakıt odun) ve 4402 (kömür) CN kodlarını içeren enerji ürünleri

– Ek XXII'de listelenen tüm ürünler (kömür ve ilgili ürünler)

– 310420, 310520 KN kodlarını içeren gübreler

– Ek XXI'de listelenen ve 2303 KN kodunu içeren hayvan yemi

Şafak Herdem, Elif Ergenekon