Uluslararası Ticaret ve İhracat Kontrol: Birleşik Krallık Standart Bireysel İhracat Lisansları (“SIELs”)

Birleşik Krallık Uluslararası Ticaret Departmanı (“DIT”) ve İhracat Ortak Kontrol Birimi (Export Control Joint Unit, “ECJU”) tarafından ilk olarak 12 Eylül 2012 tarihinde yayımlanan Standart Bireysel İhracat Lisansları (“SIELs”) başlıklı kılavuz (“Kılavuz”), 22 Nisan 2021 tarihinde güncellenmiştir.

Kılavuz’da, ECJU tarafından verilen SIEL’in, belirli stratejik kontrollü ürünlerin ihracatına izin verdiği belirtilmiştir. Bununla birlikte bir SIEL’in, bir ihracatçıya özel olduğu ve belirtilen miktardaki belirli ürünlerin, belirlenmiş bir alıcı veya son kullanıcıya gönderilmesine izin verdiği de açıklanmıştır. Kılavuz’daki tanıma göre alıcı, ürünleri ilk alan teşebbüstür. Son kullanıcı ise, ürünleri kullanan veya bunları başka bir ürüne veya daha üst düzey bir sisteme dahil eden teşebbüstür. Açıklamada SIEL almak için uygun destekleyici belgelere ihtiyaç olacağı da belirtilmiştir.

Öncelikle Kılavuz, başvuruculara ürünlerinin kontrol edilen ürünlerden olup olmadığını kontrol etmelerini önermekle birlikte, İhracat İzni Gerektiren Stratejik Askeri ve Çoklu Kullanımlı Ürünlerin Birleştirilmiş Listesi ile  açık genel ihracat lisansının (“OGEL”) ve Goods Checker Tools Veri Tabanını kullanarak uygun kontrol girişini bulmaları için yol göstermiştir. Buna ek olarak başvuruculara, ürünleri kontrol altında olmasa bile, ihracatları ticari yaptırımlara veya ambargolara tabiyse, nihai kullanım kontrolleri kapsamında bir lisansa ihtiyaç duyabilecekleri belirtilmiştir.

Kılavuz’da, OGEL’de belirtilen hüküm ve koşullarına uyulamadığında, belirli bir miktarda ürünü belirli bir alıcıya veya son kullanıcıya ihraç etmek planlanıyorsa ya da başvuruyla birlikte tamamlanmış bir son kullanıcı taahhüdü veya konsinye taahhüdü gibi uygun destekleyici belgeler gönderilebilecekse SIEL’in başvurucu için doğru bir lisans türü olabileceği belirtilmiştir. Bununla birlikte, destekleyici belgeler sağlanamadığı taktirde, ECJU’nun başvurucuya bir SIEL veremeyeceği de vurgulanmıştır.

Ek olarak, kalıcı ihracat için SIEL'lerin, hangisi önce gerçekleşirse, genellikle 2 yıl veya belirtilen miktar ihraç edilene kadar geçerli olduğu açıklanmıştır. Ayrıca Kılavuz’da, başvurucuya, gelecekte aynı müşteriye benzer ürünleri düzenli olarak ihraç etme olasılığı varsa, açık bir bireysel ihracat lisansını (“OIEL”) düşünebileceği önerilmiştir.

Kılavuz kapsamında kontrole tabi malların doğru lisans olmadan ihraç edilmesinin ceza gerektiren bir suç olduğunu belirtilmiş ve başvurucuya suçun niteliğine göre değişen cezalarla ilgili bilgileri kontrol etmeleri de tavsiye edilmiştir.

Geçici ihracat konusunda Kılavuz, başvurucuya, sergi, gösterim, deneme, onarım, bakım veya değerlendirme için geçici ihracata özel bir SIEL'e ihtiyacı olabileceğini belirtmiştir. Bununla birlikte, geçici ihracat için bir SIEL’in genellikle yalnızca bir yıl geçerli olduğu açıklanmakla birlikte ürünlerin, lisansın süresi dolmadan önce Birleşik Krallık’a iade edilmesi gerektiği de dile getirilmiştir. Bu konuda son olarak, geçici ihracat için bir SIEL başvurusunda bulunulurken genellikle bir son kullanıcı taahhüt formuna gerek duyulmadığına değinilmiştir.

Kılavuz, SIEL'e başvuruya yardımcı olmak amacıyla yapılacakları: (i) Şirket Kayıt Ofisinde Birleşik Krallık ‘ta kayıtlı bir adrese sahip olunması, (ii) Çevrimiçi ihracat lisanslama sistemi olan SPIRE'da bir hesabın olması, (iii) İhracat için ürünlerin, miktarlarının ve varış yerlerinin (alıcı ve/veya son kullanıcı) belirlenebilmesi, (iv) Başvuruyla birlikte göndermek için uygun destekleyici belgelere sahip olunması olarak sıralamıştır.

Bununla birlikte Kılavuz, SPIRE'de SIEL başvurusunda bulunurken sağlanması gereken şartları da uygun olduğunda model veya tip numaraları dahil olmak üzere ürünlerin ayrıntılı olarak açıklanması,

ihraç edilen her bir ürün türünün miktarının veya toplamının dahil edilmesi, değeri yalnızca nominal olsa bile her bir öğenin veya malın değerinin sterlin cinsinden dahil edilmesi, ürünlerin hedefinin belirtilmesi ve alıcının ve/veya ürünlerin son kullanıcısının tüm ayrıntılarının verilmesi ve ürünlerin alıcı ve/veya son kullanıcı tarafından nasıl kullanılacağının açıklanması olarak belirtmiştir.

Kılavuz’da SIEL başvuruları için destekleyici belgelere de yer verilmiştir. Bu kapsamda SPIRE'deki başvurunun ürünlerin benzersiz teknik özelliklerini ve son kullanıcı tarafından doldurulmuş ve imzalanmış tam ve doğru bir taahhüt formunu içermesi gerektiği belirtilirken, müşteri yabancı bir devlet olduğunda, taahhüt formu yerine devlet satın alma emri veya sözleşmesinin bir kopyasının kabul edilebileceği de dile getirilmiştir.

Başvurucuların, Büyük Britanya veya Kuzey İrlanda'dan ateşli silahlar, mühimmat ve ilgili teçhizatı ihraç ederken SIEL uygulamaları için ek destekleyici dokümantasyon gerekliliklerini kontrol etmeleri gerektiğine de dikkat çekilmiştir.

Ayrıca, Kılavuz’da çeşitli son kullanım taahhüt formları olduğu belirtilmiştir. Bu kapsamda başvurucunun SPIRE'deki başvurusunu desteklemek için doldurması ve göndermesi gereken taahhüt formu, koşullara bağlı olmakla birlikte seçenekler şu şekilde verilmiştir:

 – Ürünler son kullanımları için gönderiliyorsa veya bir son kullanıcı ürünleri başka bir ürüne veya üst düzey bir sisteme kurmak gibi dahil ediyorsa bir son kullanıcı taahhüt (EUU) formu

 – Ürünler gelecekteki teslimat veya yeniden satış için stokta tutulacaksa konsinye taahhüt (SU) formu

 – Kimyasal Silahlar Sözleşmesinin (CWC) 3. programında listelenen kimyasallar onaylanmamış bir ülkedeki bir son kullanıcıya ihraç ediliyorsa son kullanıcı sertifikası (EUC)

Bunlara ek olarak, COVID-19 nedeniyle ihracat lisansı işleme düzenlemelerinde yapılan değişikliğin ardından dijital/elektronik imzalı taahhütlerin de kabul edileceği açıklanmıştır. Ancak başvurucuların orijinal taahhüdü kayıtları için saklamaları gerektiği, DIT’nin gerekirse orijinal belgeyi talep etme hakkının saklı olduğu belirtilmiştir.

SIELs üzerine olan Kılavuz, SIEL başvurusu için SPIRE’ın kullanılması gerektiğini belirtmiş ve başvurucuları kontrollü mallar, yazılımlar ve teknoloji için ihracat lisansı başvurusunda bulunmak için SPIRE'ın nasıl kullanılacağına ilişkin ayrıca bir kılavuza yönlendirmiştir.

Kılavuz kapsamında ihracatçıların sorumlulukları, ihracat yapmadan önce doğru lisansa sahip olmak, lisansın tüm hüküm ve koşullarına uymak, taahhüt ve teminat mektubunun; okunaklı, İngilizce olarak doldurulmuş ve uygun bir sorumlu görevli tarafından imzalanmış, lisans başvurusunun bir kopyası eklenmiş halde ve başvurucunun kayıtlarında orijinal versiyonunu tutarak saklaması olarak düzenlenmiştir.

Kılavuz, tüm lisans başvurularının, Konsolide AB ve Ulusal Silah İhracatı Lisanslama Kriterlerine (“Konsolide Kriterler”) göre vaka bazında değerlendirildiğini belirtmiştir. Ayrıca, Konsolide Kriterler’in, kapsamlı bir risk değerlendirme çerçevesi sağlamakla beraber Konsolide Kriterler’e uygun olmadığı taktirde lisans verilmeyeceği belirtilmiştir. Bununla birlikte, yaptırımlara veya ambargolara tabi olan ülkelere yapılan başvuruların da ticari yaptırımlara, silah ambargolarına ve diğer ticaret kısıtlamalarına karşı değerlendirileceği açıklanmıştır. Bu kapsamda DIT’nin bir lisans başvurusu hakkında karara varırken, Savunma Bakanlığı ve Dışişleri, İngiliz Milletler Topluluğu ve Kalkınma Ofisi dahil olmak üzere çeşitli departmanlardan tavsiye aldığı da belirtilmiş ve lisans işleme sürelerinin duruma göre değiştiği açıklanmıştır.

ECJU, lisansın hüküm ve koşullarının okunması ve bunlara uyulması ile birlikte lisans kapsamında gerçekleştirilen tüm işlemlerin kayıtlarının tutulması gerektiğini düzenlemiştir. Bu düzenlemelere ek olarak ihracat lisanslarının başka bir ihracatçıya devredilemeyeceği ve yalnızca ECJU’nun bir lisansı değiştirebilme, askıya alabilme veya iptal edebilme yetkisi olduğu belirtilmiştir

Kılavuz’da, SIEL koşulları kapsamında, lisans sahibinin, Kuzey İrlanda'dan AB gümrük bölgesine ihracat yapıyorsa, Birleşik Krallık dışındaki varış noktalarına yapılan tüm ihracatlardan önce ihracat lisans numarasını içeren bir gümrük beyannamesi ibraz etmesi gerektiği belirtilmiştir. Bununla birlikte, ürünler ihracat için sunulduğunda HM Revenue & Customs (“HMRC”) yetkililerine lisans numarasının da verilmesi ve HMRC yetkilisinin verdiği herhangi bir alternatif düzenleme talimatına uyulması gerektiği açıklanmıştır.

Kılavuz’da, Kuzey İrlanda'dan AB gümrük bölgesine ihracat öncesi gümrük beyannamesi gerekmediği, ancak, belli SIEL koşullarını yerine getirilmesi gerektiği belirtilmiştir. Bu kapsamda ihracatçının ya ilgili büyük işletme (“LB”) müşteri bölgesini belirterek, ya HMRC mal muayenesi için bir yer belirterek ya da ürünler ihraç edildiğinde nakliye belgeleriyle birlikte lisansın bir kopyası ekleyerek HMRC yetkililerine önerilen ihracat tarihinden en az 3 gün önce e-posta ile göndererek bilgilendirme yapması gerektiği açıklanmıştır.

Ayrıca, ECJU’nun, lisansların doğru kullanımını sağlamak için ihracat kayıtlarını inceleme konusunda yasal bir hakka sahip olduğu ve uyum görevlilerinin ihracat lisanslarına sahip şirketleri ziyaret edeceği belirtilmiştir. Bahsedilen uyum görevlilerinin, ihracat kontrol mevzuatına uygun olarak lisans koşullarının yerine getirilmesini sağladığı açıklanmıştır.

Son olarak Kılavuz, İhracat kontrollerini ihlal etme suçu için suçun niteliğine göre düzenlenmiş cezaları açıklamıştır. Buna göre cezalar lisansların iptali, mallara el konulması, bileşik para cezası verilmesi,10 yıla kadar hapis cezası olabilir. Tüm bunlara ek olarak bir uyum uyarı mektubu alındığında, belirtilen süreler içinde mektupta belirtilen koşullara uyulması gerektiği, aksi takdirde lisansın iptal edileceği belirtilmekle beraber ciddi ihlal veya uyumsuzluk vakalarının HMRC tarafından kovuşturulabileceği de düzenlenmiştir.

Şafak Herdem, Esra Temur