Türkiye'de Düzenlenen Teletıp Hizmetleri

T.C. Sağlık Bakanlığı ("Bakanlık"), teletıp hizmetlerinin kapsamı, teletıp hizmetlerinin sunumuna ilişkin izinler, teletıp bilgi sistemlerinin kayıt altına alınması ve bu kapsamdaki sağlık tesislerinin denetlenmesine ilişkin usul ve esasları belirleyen Teletıp Hizmetleri Hakkında Yönetmeliği ("Yönetmelik") geçtiğimiz günlerde yayımladı. Yönetmelik, sağlık hizmetlerinin yer ve coğrafyadan bağımsız olarak ve çağdaş tıp teknolojisine dayalı olarak sunulmasını amaçlıyor. Bu doğrultuda Yönetmelik, teletıp hizmeti sunan tüm sağlık tesislerini, teletıp hizmetlerinde görev alan tüm sağlık meslek mensuplarını, teletıp bilgi sistemi geliştiricilerini ve uzaktan sağlık hizmeti almak isteyen gerçek kişileri kapsıyor.

İşletme Ruhsatı ve Tescil Gereklilikleri

Yönetmelik uyarınca teletıp bilişim sistemi, yazılı, sesli veya görüntülü iletişim sağlayan, Bakanlık tarafından geliştirilebilen veya teletıp hizmetlerinin sunulması amacıyla kullanımı Bakanlık tarafından kayıt altına alınarak onaylanan güvenli yazılım olarak tanımlanmıştır. Bu itibarla, Bakanlık dışındaki geliştiriciler Bakanlık tarafından belirlenen asgari standartlara uymak zorundadır. Buna göre Bakanlıkça belirlenen asgari standartlarda yapılacak değişikliklerin de Bakanlıkça belirlenen süre içerisinde teletıp bilgi sistemi yazılımına yansıtılması gerekir.

Yönetmelik uyarınca, kayıtlı olmayan teletıp bilgi sistemleri teletıp hizmetlerinin sunumunda kullanılamayacağından, Bakanlık sistemine kayıt olunması zorunludur. Yönetmelik ile kayıt usul ve esaslarının Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü tarafından belirleneceği ve Bakanlığın resmi internet sitesinde ilan edileceği hüküm altına alınmıştır. Teletıp bilgi sisteminin, teletıp hizmetleri kapsamında yapılan ve Bakanlıkça belirlenen işlemlerin, Yönetmelik uyarınca Bakanlıkça teletıp hizmeti sunmak üzere yetkilendirilen ilgili sağlık tesisinin bilgi yönetim sistemine bildirimine ve aktarımına imkân verecek şekilde geliştirilmesi gerekmektedir.  

Buna göre, teletıp hizmeti vermek isteyen sağlık tesisinin gerekli şartları sağlaması halinde Bakanlık tarafından teletıp hizmeti faaliyet izni verileceği düzenlenmiştir. Bu kapsamda teletıp hizmeti faaliyet izni için izlenecek prosedür de Yönetmelik kapsamında belirtilmiştir. Bakanlığa bağlı sağlık tesisleri için Bakanlık tarafından resen teletıp hizmeti faaliyet izni verilebilecektir. Ayrıca, uluslararası sağlık turizmi yetki belgesi almış sağlık tesislerinin ilgili mevzuat çerçevesinde uluslararası sağlık turizmi ve turist sağlığı kapsamında teletıp hizmeti sunabileceği de düzenlenmiştir. Teletıp hizmeti sunan sağlık tesislerinin 19 Ağustos 2022 tarihine kadar teletıp faaliyet ruhsatı alması gerekmektedir.

Ayrıca, Yönetmelik uyarınca Bakanlık tarafından teletıp hizmeti sunmak üzere yetkilendirilen sağlık tesisleri, sağlık meslek mensuplarının sağlık bilgi sistemine uzaktan bağlanabilmeleri için gerekli altyapı ve teknik donanımı sağlayacak. Yönetmeliğe göre, teletıp hizmeti sunumu için gerekli altyapı ve teknik donanım gibi hususlara ilişkin kriterler Bakanlık tarafından belirlenecek.

Teletıp Hizmetleri

Yönetmelik, uzaktan uygulamaya elverişli olmak kaydıyla uzaktan verilebilecek sağlık hizmetlerini de belirliyor. Örneğin, teletıp hizmeti talep eden hastalar, teletıp hizmetinin elverdiği ölçüde muayene edilebilecek, teşhis edilen hastalıklar kontrol edilebilecek, tıbbi tavsiye verilebilecek, konsültasyon veya ikinci görüş istenebilecek ya da gerektiğinde hastanın bir sağlık kuruluşuna fiziki olarak başvurması önerilebilecektir. Ayrıca hastalıkların uzaktan değerlendirilmesi için kan şekeri, tansiyon gibi klinik parametreler değerlendirilip takip edilebilir, tedavi ve ilaç yönetimi sağlanabilir. Giyilebilir teknolojiler ve diğer tıbbi cihazlar ile teletıp talebinde bulunan kişinin sağlık verileri uzaktan ölçülebilir ve takip edilebilir; endemik veya salgın hastalıklar sırasında ulusal kılavuzlar doğrultusunda kişilerin sağlığını korumak için gerekli tıbbi işlemler yapılabilir; sağlığın korunması ve izlenmesi, sağlıklı yaşamın desteklenmesi ve psikososyal destek hizmetlerinin sunulması için sağlık hizmeti verilebilir. Ayrıca yetkili sağlık tesisleri, teletıp ile ilgili aynı branşta faaliyet ruhsatı almaları halinde, başka bir sağlık tesisinden sağlık hizmeti talep eden hastalara teletıp hizmeti verebilirler.

Yönetmelikte ayrıca hastanın bilgilendirilmesi, kimlik doğrulaması, teletıp hizmeti sunan veya yararlanan tarafların yükümlülükleri, kişisel verilerin korunması, kayıt, bildirim ve takip kayıtları gibi hususların yanı sıra teletıp hizmetlerinin sunumuna ilişkin kısıtlamalar da öngörülüyor:

i. Hastanın bilgilendirilmesi

Teletıp hizmeti alacak kişiler, teletıp hizmetine başlamadan önce ve verilecek hizmetin niteliğine uygun olduğu ölçüde bilgilendirilmelidir. Örneğin teletıp hizmeti verecek sağlık çalışanının kimliği ve uzmanlığı, teletıp hizmetleri ile uygulanan tedaviler arasındaki farklar, sağlık hizmetinin niteliği ve sonuçlarından bahsedilmelidir. Bu tür bilgiler, sağlık hizmetini talep eden kişi tarafından anlaşılabilecek sade bir dille aktarılmalıdır.

ii. Kimlik doğrulama

Sağlık tesisi, teletıp hizmeti alan kişinin kimliğini doğrulamak için gerekli tedbirleri almalıdır. Bu kapsamda sağlık tesisi tarafından ilave bir ikincil kimlik doğrulama altyapısı veya aracı kullanılabilir. Yönetmelik, sağlık meslek mensubunun teletıp hizmeti alan kişiden kamera üzerinden resmi kimlik kartını göstermesini isteyebileceğini ve ayrıca şüphe duyması halinde kimliğini doğrulamasını talep edebileceğini ve bu talebin yerine getirilmemesi halinde teletıp hizmeti sunumunun reddedilebileceğini veya sonlandırılabileceğini örneklendirmektedir.

iii. Tarafların Yükümlülükleri

Ayrıca, teletıp hizmetinin sunumu sırasında hasta ile sağlık mesleği mensubunun konuşmalarını görebilecek ve/veya duyabilecek üçüncü bir kişi varsa, taraflar üçüncü bir kişinin varlığına ilişkin olarak diğer tarafı bilgilendirmekle yükümlüdür.

Yönetmelik ile getirilen bir diğer yükümlülük ise teletıp hizmeti alan kişilerin tıbbi geçmişleri ve sağlık durumları ile ilgili talep edilen bilgileri doğru, anlaşılır ve ayrıntılı bir şekilde sağlık mesleği mensubuna açıklamasıdır.

iv. Kişisel verilerin korunması

Yönetmelik uyarınca teletıp hizmetlerinin sunumunda hastaların mahremiyetinin ve kişisel verilerinin korunmasından sağlık tesisi ve sağlık meslek mensubu sorumludur. Bu kapsamda veri sorumlusu ve veri işleyen, teletıp hizmetleri aracılığıyla elde edilen kişisel verileri Yönetmelik ile 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu ve ikincil mevzuatı kapsamında işleyecektir. Ayrıca kişisel verilerin güvenliğinin sağlanması için her türlü teknik ve idari tedbiri almak ve veri sahiplerini aydınlatma yükümlülüğünü yerine getirmek zorundadır. Her iki tarafın açık rızası olmaksızın görüntü veya ses kaydı alınamaz.

v. Teletıp hizmetlerinin sağlanmasına ilişkin kısıtlamalar

Yönetmelik, sağlık tesislerinin belirlenen bir sağlık dalında faaliyet ruhsatı olmaksızın teletıp hizmeti vermesini yasaklamaktadır. Ancak Bakanlığa veya devlet üniversitelerine bağlı sağlık tesislerinin konsültasyon veya ikinci görüş hizmetleri kapsam dışında tutulmuştur. Yönetmelik ile teletıp hizmetleri, Türkiye'de mesleğini icra etme yetkisi olmayan sağlık meslek mensupları tarafından verilemeyecek. Bir diğer önemli nokta ise sağlık meslek mensubu ve/veya sağlık tesisinin hastaları uzaktan sağlık hizmeti almaya zorlayamayacak olması. Bu bağlamda, randevu programlarının sağlık tesisine fiziksel erişimi zorlaştıracak veya engelleyecek şekilde düzenlenmemesi gerekmektedir. Bahsetmeye değer bir diğer kısıtlama da, Yönetmelik'in Türkiye'deki teletıp hizmeti alıcılarının Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu tarafından tescil edilenler dışında herhangi bir tıbbi cihaz kullanmasını yasaklamasıdır.

Simge Kılıç, Esra Temur