AML ve Terörün Finansmanıyla Mücadele: Türkiye Kitle İmha Silahlarının Finansmanının Yayılmasıyla Mücadeleye Yönelik Usul ve Esasları Belirledi

Türkiye Cumhuriyeti Hazine ve Maliye Bakanlığı ("Bakanlık"), kara para aklama ve terör eylemlerinin finansmanı ile mücadele amacıyla yayımlanan 7262 sayılı Kanun'a ilişkin yeni usul ve esaslar getiren Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Önlenmesine Dair Kanunun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik'i ("Yönetmelik") geçtiğimiz günlerde yayımladı. Yönetmelik, kitle imha silahlarının ("KİS") finansmanına ilişkin olarak malvarlığının dondurulması, yasak fiil ve faaliyetler, belirlenen makamların görev ve yetkileri ile istisnai haller gibi konularda belirli kurallar getiriyor.

Arka plan

Türkiye 1991 yılından bu yana Mali Eylem Görev Gücü ("FATF") üyesidir. Kara para aklama ve terörün finansmanından kaynaklanan risklerin anlaşılması ve terörizm ve kitle imha silahlarının yayılmasıyla bağlantılı varlıkların dondurulmasına yönelik tedbirlerin iyileştirilmesi ihtiyacı da dahil olmak üzere, 7262 sayılı Kitle İmha Silahlarının Finansmanının Önlenmesine Dair Kanun 27 Aralık 2020 tarihinde onaylanmıştır ("7262 sayılı Kanun").

7262 sayılı Kanun, FATF'ın tavsiyeleri doğrultusunda KİS'in yayılmasının finansmanı ile mücadele etmeyi amaçlamıştır.

Yönetmelik Kapsamında Belirlenmiş Makamların Görev ve Yetkilerine İlişkin İlave Kılavuz

Bu yeni mevzuat, 7262 sayılı Kanun ve Yönetmelik, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı'na ("Cumhurbaşkanı") Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi ("BMGK") kararlarında belirtilen kişi, kuruluş veya organizasyonların veya bunlar tarafından doğrudan veya dolaylı olarak kontrol edilen veya bunlar adına ya da hesabına hareket eden kişi veya kuruluşların mal varlıklarını ve deniz ulaşım araçlarını dondurma yetkisi vermektedir. Yönetmelik, Mali Suçları Araştırma Kurulu'na ("MASAK") belirli eylemleri gerçekleştirme yetkisi vermektedir. Yönetmelik uyarınca MASAK'ın görev ve yetkileri aşağıdaki gibidir:

-Malvarlığının dondurulmasıyla ilgili gerekli mali araştırmaların yapılması ve araştırma sonuçlarının Denetim ve İşbirliği Komisyonu'na (aşağıda tanımlandığı şekilde) sunulması,

-BMGK kararları kapsamında listelenen ve listeden çıkarılan kişi, kurum veya kuruluşlar hakkında Cumhurbaşkanı'na bilgi sunmak,

-Kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişilerden mali araştırmalar kapsamında bilgi talep etmek,

-Cumhurbaşkanı kararlarının uygulanması sırasında ortaya çıkabilecek yanlış uygulamaların düzeltilmesi,

-Mal varlığı kayıtlarını tutan gerçek ve tüzel kişiler ile kamu kurum ve kuruluşlarına dondurma işleminin uygulanması için tedbir kararı gönderilmesi,

-Hakkında malvarlığının dondurulması kararı verilen kişi, kurum veya kuruluşların MASAK internet sitesinde listelenmesi ve kararların yürürlükten kalkması halinde listeden çıkarılması,

-Yürürlükten kaldırma kararlarının, dondurma kararını uygulayan ilgili kişi, kurum veya kuruluşa bildirilmesi.

MASAK'ın yukarıda sayılan görevlerine ek olarak, Yönetmelik uyarınca kişi, kurum ve kuruluşların malvarlıklarının dondurulmasına ilişkin kararların yerine getirilmesinden MASAK'ın sorumlu olduğuna da değinmek gerekir. Bu amaçla MASAK, varsa malvarlığı kayıtlarının tespiti ve malvarlığının dondurulması kararlarının yerine getirilmesi için Ulaştırma, İçişleri, Ticaret Bakanlığı ve Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü gibi ilgili kurumları derhal bilgilendirmelidir. MASAK tarafından bildirilen kurumun, kişiler adına kayıtlı malvarlığı kayıtlarının bulunduğunu tespit etmesi halinde, bildirim tarihinden itibaren yedi gün içinde dondurulan malvarlığı MASAK'a bildirilir. Son olarak, MASAK dondurma işlemine konu olan malvarlığının yönetiminden de sorumludur. Buna göre, MASAK belirli koşullar veya sınırlar dahilinde dondurulan malvarlığı için izin verebilir, dolayısıyla gerekli gördüğü durumlarda izni iptal edebilir veya iznin kapsamını değiştirebilir.

7262 sayılı Kanun, kara para aklama ve kitle imha silahlarının finansmanı ile mücadelede denetim ve işbirliğini sağlamak amacıyla yeni bir otorite olan Denetim ve İşbirliği Komisyonu'nu ("Komisyon") kurmuştur. Bu doğrultuda Yönetmelik, Komisyon'un çalışma usul ve esaslarını detaylandırmakta ve kurumun yapısına ışık tutmaktadır. Yönetmeliğe göre Komisyon, Adalet Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı ve Milli Savunma Bakanlığı gibi farklı kurumlardan birer üyeden oluşuyor.

Komisyon özellikle BMGK listeleme kararlarına karşı yapılan başvuruları onaylamak, Cumhurbaşkanına teklif sunmak, alınacak tedbirleri kamu kurum ve kuruluşlarına bildirmek ve suç duyurusunda bulunmakla görevlidir.

Mal Varlığının Dondurulması Kararları ve Yasak İşlemler

Yönetmeliğe göre, Cumhurbaşkanı malvarlığının dondurulmasına karar verir ve kararını MASAK'a gönderir. Bunun üzerine, malvarlığının dondurulması kararı Resmi Gazete'de yayımlanır ve ayrıca ilgili kişi, kurum veya kuruluşun Türkiye'de resmi kayıtlarda yer alan güncel adresine bilgi olarak gönderilir. Malvarlığının dondurulması kararının Resmi Gazete'de yayımlanmasıyla birlikte, karara aykırı olarak malvarlığının tasfiyesi, tüketilmesi, dönüştürülmesi, devri, temliki veya tasarrufuna ilişkin her türlü işlem geçersiz sayılır.

Dondurma işlemlerine ek olarak, bu kişiler cezai kovuşturmaya da tabi tutulabilir. Bu bağlamda, 7262 sayılı Kanun, BMGK tarafından izin verilmedikçe, ilgili kararların kapsamına bağlı olarak; madde, malzeme ve ekipmanın ithalatı, ihracatı ve transit geçişi ile teknoloji transferi veya nükleer faaliyetlere veya nükleer silah fırlatma sistemlerinin geliştirilmesine katkı veya destek sağlanmasının yasak olduğunu öngörmektedir. Yönetmeliğe göre, bu kişilerin söz konusu yasak fiilleri işleyerek 7262 sayılı Kanun ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu'nun ilgili hükümlerini ihlal etmeleri halinde ilgililer tarafından suç duyurusunda bulunulabilecektir. Hatta bazı suç teşkil eden durumlarda Dışişleri Bakanlığı aracılığıyla BMGK'ya bildirimde bulunulabilir. 

Yönetmelik ayrıca, malvarlığının dondurulması kararlarının ve diğer yaptırımların uygulanamayacağı bazı istisnai durumları da belirliyor. Bu bağlamda Yönetmelik, temel giderleri, olağandışı harcamalar nedeniyle zorunlu giderleri, adli, idari veya hakem kararları nedeniyle yapılan giderleri ve ihtiyati haciz kararlarının iptali veya askıya alınması için yapılan gider ve ödemeleri, BMGK tarafından uygun görülen diğer giderleri, dondurma işlemlerine konu olabilecek malvarlığından saymaktadır.  

BMGK listelerinde yer almayan, listede yer alanların nam ve hesabına hareket etmeyen veya BMGK'nın doğrudan veya dolaylı kontrolü altında bulunmayan kişi veya kuruluşlara, bu yasak fiillere karışmamış olmaları kaydıyla, BMGK'nın listeye alınma kararından önce yapılan bir sözleşmeden kaynaklanan ödemelerin de Yönetmelik uyarınca dondurma işlemine tabi tutulamayacağını belirtmek gerekir.

Yönetmelik ayrıca, malvarlığı dondurulan kişinin bakmakla yükümlü olduğu kişilerin durumu ile ilgili bir başka istisnai durum daha belirlemiştir. Buna göre MASAK, malvarlığı dondurulan kişinin ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin asgari geçimini sağlamak amacıyla belirli faaliyetlere izin vermeye yetkilidir. Hatta MASAK, malvarlığı dondurulan kurum ve kuruluşların ticari işletmelerinin ve diğer tüzel kişiliklerinin faaliyetlerine devam edebilmelerini sağlamaya da yetkilidir.

Şafak Herdem, Ezgi Ceren Aydoğmuş