ABD Savunma Sanayii: İhracat Rejiminin Ezici Önemi

Amerikan Savunma sanayi, kurulduğu 1919 yılından bu yana, sektörün ulusal güvenlik açısından kritik niteliği göz önüne alındığında, sıkı düzenlemelerin yürürlükte olduğu Amerika Birleşik Devletleri'nin kilit sektörlerinden biri olmuştur. Sektör için en önemli konu, çift kullanımlı ürünlerin transferi ve son teknoloji hassas teknolojilerin ulusal güvenliği tehlikeye atabilecek üçüncü taraflara aktarılması ile yakından bağlantılı olduğu için ihracat kontrol rejimi meselesidir.

Silah İhracat Kontrol Yasası

Silah İhracatı Kontrol Yasası 1976 yılında yürürlüğe girmiştir. Başkan'ı savunma ile ilgili ürün ve hizmetlerin ihracatı konusunda geniş yetkilerle donatmıştır. Yasa, Amerika Birleşik Devletleri'nin ulusal savunma ile ilgili hassasiyetlerini yansıtmakta olup, savunma ile ilgili ihracat kalemlerinin bir silahlanma yarışına katkıda bulunmaması, kitle imha silahlarının yayılmasına yol açmaması, askeri bir çatışmayı tetiklememesi ve uluslararası terörizmi desteklememesi gerekmektedir.

Uluslararası Silah Trafiği Yönetmeliği

Bu bağlamda özellikle önemli olan, sadece savunma malzemelerinin ABD'den ihracatını değil, aynı zamanda orijinal olarak ABD'de üretilmiş olan savunma ekipmanlarının üçüncü ülkeler tarafından yeniden ihracatını da düzenleyen Uluslararası Silah Trafiği düzenlemeleridir. Uluslararası Silah Trafiği Yönetmeliği, Amerika Birleşik Devletleri Mühimmat Listesi kapsamında bu tür kontrollere tabi tutulacak bir dizi mal, yazılım ve veriyi listelemektedir. Listede sayılan kalemlere ek olarak, yönetmelikler "ağırlıklı olarak sivil bir uygulaması" olmayan ve askeri amaçlar için özel olarak tasarlanmış ve geliştirilmiş kalemleri de izlemektedir. Uluslararası Silah Trafiği Yönetmeliği, savunma malzemelerinin ihracatçılarının ihracat öncesinde Dışişleri Bakanlığı'nın Savunma Ticareti ve Kontrolleri Müdürlüğü'nden lisans almalarını gerektirmektedir. Ayrıca yönetmelik, savunma ile ilgili ürünlerin ihracatının yasak olduğu bazı ülkeleri de sıralamıştır.

Reform için Yeni İvme

Uluslararası Silah Trafiği'nin getirdiği katı kurallar ve düzenlemeler ABD'de giderek daha fazla eleştirilmektedir. Özellikle İngiltere ile F 35 programı konusunda Uluslararası Silah Trafiği'nin getirdiği katı düzenlemeler nedeniyle yaşanan anlaşmazlık, ABD Savunma İhracat Kontrol rejiminin arkasındaki zihniyetin koruma değil korumacılık olarak adlandırılmasına yol açan ciddi eleştirilere neden olmuştur. Sektörde faaliyet gösteren firmalar için temel sorun, ülkeler arasında çok taraflı işbirliğinin önündeki engellerdir. Sektör büyük bütçeli, ciddi ve uzun vadeli Ar-Ge'ye dayandığından, en ileri savunma teknolojilerini üretmek için çok taraflı işbirliğine duyulan ihtiyaç artmaktadır. Sektörün önde gelen isimleri genellikle sektördeki hızlı değişimin hızına yetişemeyen mevzuat değişikliklerinin yavaşlığından şikayet etmektedir. Savunma ile ilgili ve çift kullanımlı ürünlerin ihracatı Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri ve Ticaret Bakanlıkları tarafından yönetilmektedir. Ancak bazı durumlarda bu iki bakanlık tarafından gerekli izinlerin verilmesi aylar sürebilmekte, bu da sektör için gecikmeler anlamına gelmektedir.

Amerika Birleşik Devletleri savunma sanayinde ihracat kontrol rejimi hem ABD savunma sanayii hem de ilgili üçüncü taraflar için kritik bir değere sahiptir. Savunma ürünlerinde ihracat rejimi, Dışişleri Bakanlığı'nın yanı sıra Ticaret Bakanlığı'nın kontrollerine tabidir ve Silah İhracatı Yasası ve Uluslararası Silah Trafiği Yönetmeliği tarafından düzenlenmektedir. Bu iki düzenleme de hayati öneme sahip son teknolojilerin ve çift kullanımlı ürünlerin ABD'nin ulusal güvenliğine tehdit oluşturabilecek üçüncü tarafların eline geçmesini önlemek üzere özel olarak tasarlanmıştır. Ancak bu düzenlemelerin yürürlüğe girmesinin üzerinden uzun bir süre geçmiştir ve ihracat rejiminin denetlenmesinden sorumlu olan bu iki kurum ve savunma sanayinde meydana gelen değişimlerin hızlanması, ulusal güvenlik açısından hayati öneme sahip böylesine kritik bir sektörün sorunsuz bir şekilde işlemesini sağlamak için kanun koyucuların harekete geçmesini gerektirmektedir. Bu nedenle kanun yapıcıların duyarlı davranarak sektör temsilcilerinin taleplerine cevap vermeleri ve mevcut kanun ve yönetmelikleri sektördeki son gelişmelere uygun hale getirecek reformları başlatmaya çalışmaları daha doğru olacaktır.