TR-TR 
EN-US 
18 Mart 2021 tarihinde Birleşik Krallık Savunma Bakanlığı Uluslararası Ticaret Dairesine bağlı İhracat Kontrol Ortak Birimi (“Birim”) tarafından ihracat kontrolleri için askeri ve çoklu kullanım teknolojisinin nasıl tanımlandığına dair tavsiye niteliğinde bir rehber yayımlanmıştır. Aynı zamanda 19 Mart 2021 tarihinde Birim tarafından Birleşik Krallık’a ait kontrollü askeri mallar ve teknolojiler için ihracat ve ticaret kontrol lisans gerekliliklerine ilişkin muafiyet şartları ve kuralları açıklanmıştır.
İhracat Gereklilikleri Konusunda Birleşik Krallık Muafiyeti
Öncelikle belirtmek gerekir ki, Birim tarafından paylaşılan muafiyet şartları Birleşik Krallık silahlı kuvvetleri de dahil olmak üzere Savunma Bakanlığı tarafından kendi adına askeri mallar, teknolojiler veya yazılımı ihraç etmek üzere görevlendirilen ihracatçılar için geçerlidir. Bu kapsamda, diğer devlet dairelerinin Birleşik Krallık muafiyetleri kapsamında kendi özel düzenlemeleri bulunmaktadır.
Genel olarak, Birleşik Krallık’ın, askeri ve çoklu kullanımlı malların ihracatının kontrolünü düzenleyen İhracat Kontrol Yasası (2002) uyarınca İhracat Kontrol Emri (2008) kapsamında belirlenmiş Birleşik Krallık askeri listesindeki mallara ilişkin olan hükümlerden muaf olduğu belirtilmiştir. Bu kapsamdaki mallar; patlayıcı, tüfek, karabina, makineli tüfek, yivsiz silah ve benzer mühimmatı içermektedir. Öte yandan, Birim tarafından yapılan söz konusu açıklamalara göre ise, Birleşik Krallık muafiyetinin Avrupa Birliği çoklu kullanım yönetmeliği kapsamında kontrol edilen herhangi bir mal, teknoloji veya yazılımın Birleşik Krallık ‘tan devrinde geçerli olmayacağı belirtilmiştir. Bununla beraber, Birleşik Krallık muafiyeti ticari kuruluşlar tarafından özel olarak sahip olunan herhangi bir mal, teknoloji veya yazılımın Birleşik Krallık ‘tan devri için de geçerli olmayacaktır. Bu durumda eğer mallar, teknolojiler veya yazılımlar Savunma Bakanlığı Uluslararası Ticaret Dairesine bağlı İhracat Kontrol Kurumunun kontrolüne tabi ise, bir ihracat veya ticaret kontrol lisansı düzenlemesi gerektirmektedir.
Askeri ve Çoklu Kullanım Teknolojilerinin İhracat Gereklilikleri için “Teknoloji” Ne Anlama Gelmektedir?
Tüm güncellemelere ek olarak, Birim İhracat Kontrol Emri (2008) kapsamındaki askeri ve çoklu kullanım mal ve teknolojilerinin ihracat lisansı gereklilikleri için “teknoloji” kavramını açıklığa kavuşturmuştur. Bu kapsamda, teknoloji, malların veya yazılımların geliştirilmesi, üretimi veya kullanımı için gerekli olan özel bilgi anlamına gelmektedir. Bilgi ise planlar, diyagramlar, modeller, kaynak kodlar, mühendislik tasarımları veya diğer ortam ve cihazlarda yazılmış ve kaydedilmiş kılavuzlar ve talimatlar gibi ve bunlarla sınırlı olmamak üzere farklı formları içermektedir. Buradaki kaynak kod (kaynak dili) ise, bir programlama sistemi tarafından ekipmanın çalıştırılabilir biçimine dönüştürülebilen bir veya daha fazla sürecin uygun bir ifadesi olarak izah edilmiştir.
Çoğu teknoloji kontrolü, kontrollü malların geliştirilmesi, üretimi veya kullanımı için gerekli olan bilgiler için geçerli olmaktadır. Bazı teknoloji kontrolleri ise listelerde açıklandığı gibi belirli bazı bilgiler için geçerlidir. Belirli teknolojiler; kitlesel imha silahları, belirli silah ambargoları ve izinsiz askeri ihracatı ile ilgili ise son kullanım kontrollerine de tabi olabilir. Öte yandan, kitlesel imha silahlarına ilişkin teknolojilerde, teknolojinin tanımı çok daha geniş olarak yorumlanmaktadır.
Bununla birlikte, belirli durumlarda bir teknoloji transferinin lisans düzenlemesinden muaf olacağını da belirtmek gerekir. Örnek vermek gerekirse, daha önce lisans verilen malların kullanımıyla ilgili olan durumlar bu kapsama dahildir. Burada belirtmek gerekir ki, teknoloji transferi kavramının da sınırları belirlenmiştir. Buna göre, maddi teknolojilerin transferi farklı birçok biçimde olabilir. Bu, fiziksel belgelere yazılan veya başka bir ortama kaydedilen bilgileri içermektedir. Örneğin, USB flaş sürücüleri, taşınabilir sabit sürücüler, dizüstü bilgisayarlar ve tabletler bu kapsama dahildir. Buna karşılık, teknoloji, e-posta gibi elektronik ortamlar kullanılarak soyut bir biçimde de aktarılabilir. Fakat belirtmek gerekir ki ihracat düzenlemelerine ilişkin lisanslar, kontrol edilen teknolojinin şifreli bir biçimde aktarılıp aktarılmadığına bakılmaksızın gerekmektedir.
Kontrol kavramının kapsamı ise, Avrupa Birliği çoklu kullanım yönetmeliğindeki genel bir teknoloji notu ve nükleer teknoloji notu ile daha da sınırlandırılmıştır. Nükleer mallarla ilgili teknoloji kontrolleri, “gerekli” terimine tabi olmadıkları için daha geniş bir kapsama sahiptir.
Şafak Herdem, Ezgi Ceren Aydoğmuş
