İhracat Kontrolü ve Uyum: Amerika İhracat İdaresi Yönetmeliği Kapsamında Yeni Sınırlamalar

Amerika Birleşik Devletleri Ticaret Bakanlığı Sanayi ve Güvenlik Dairesi (“BIS”) tarafından 28 Nisan 2020 tarihinde Venezuela’daki askeri ve siyasi çatışmaları desteklediği iddia edilen Çin ve Rusya’ya karşı ABD'nin ulusal güvenlik ve dış politika hedeflerini desteklemek adına, İhracat İdaresi Yönetmeliği’ni (“EAR”) 29 Haziran 2020 itibariyle değiştirecek olan yeni kurallar yayımlandı. BIS tarafından yapılan bu değişiklik ile Çin, Rusya veya Venezuela’daki nihai askeri kullanım ve nihai askeri kullanıcıya yönelik malların ihracatı, yeniden ihracatı ve ülke içi transferi için önemli yeni lisans gereklilikleri getirildi.

Buna göre, aşağıda detaylandırılacağı üzere birçok ürün ve teknolojinin ABD ihracat kontrolü lisanslama gereksinimlerine tabi tutulması nedeniyle Çin'de iş yapan çeşitli endüstrilerin, tedarik zincirlerini değişen kurallar çerçevesinde göz önünde bulundurması ve artan yasal uyumluluk yükümlülüklerini öngörerek hareket etmeleri önerilmektedir.

Kapsamı Genişletilmiş Askeri Nihai Kullanım Kuralları

Nihai kullanım (ürünün nihayetinde nasıl kullanılacağı) ve nihai kullanıcı (nihayetinde ürünü kullanacak olan) EAR tahtında lisans gereksinimlerini belirlerken göz önünde bulundurulan önemli faktörlerdir. Bu kapsamda yasaklanmış nihai kullanım için çeşitli nükleer kullanım kısıtlamaları, kitle imha silahlarına ilişkin ürünlerin kullanımı ve askeri son kullanım için mikroişlemci kullanımı örnekleri verilebilir.  EAR’ın şu anki askeri nihai kullanıcı tanımı arasında ise ordu, donanma, hava kuvvetleri, deniz kuvvetleri ve sahil güvenlik, milli muhafız / polis, hükümet istihbarat ve keşif organizasyonları yer almakla birlikte getirilecek yeni kural ile bu tanımda herhangi bir değişiklik yapılmamaktadır. Öte yandan EAR'ın halihazırda var olan askeri nihai kullanım tanımı, hem doğrudan kullanım (silah parçaları, bileşenleri veya alt sistemleri ve ilgili diğer maddeler için) hem de dolaylı kullanımı (silah tasarım ve geliştirme, test, onarım ve bakım) kapsamaktadır.  Ancak getirilecek olan değişiklik ile mühimmat listesi (US munitions list) ve EAR kapsamında belirtilen diğer ürünlere ek olarak operasyon, kurulum, bakım, onarım, revize, yenileme, geliştirmeyi destekleyen veya bunlara katkıda bulunan herhangi bir maddeyi içerecek şekilde askeri son kullanım tanımını genişletilmektedir.

Halihazırda EAR, Çin için askeri nihai kullanım, Rusya ve Venezuela için ise askeri nihai kullanıcı ile birlikte askeri nihai kullanım için belirli maddelerin ihracatı, yeniden ihracatı ve transferine ilişkin kısıtlamalar içermektedir. Gelecek yeni değişiklikler ile birlikte, bu kısıtlamalar kapsamındaki ihracat lisansı başvuruları artık “ret varsayımı”na göre değerlendirilecek olup bu da BIS'in belirtilen ülkelerdeki askeri nihai kullanım veya nihai kullanıcılarla ilgili gerekli lisansları vermesinin olasılığının düşük olduğu anlamına gelmektedir.

Ek olarak, yürürlüğe girecek olan yeni kurallar Çin, Rusya ve Venezuela için, askeri nihai kullanım veya askeri nihai kullanıcılara yönelik ürünlerin ihracat, reeksport ve ülke içi transferleri için lisans gerekliliklerini Çin’deki askeri nihai kullanıcıları da kapsayacak şekilde genişletmektedir.

EAR tahtında listelenen askeri nihai kullanım / kullanıcı kısıtlamalarına tabi kalemler, mikroişlemciler ve ilgili yazılımlar, gereç işleyim, elektronik, telekomünikasyon, bilgi, güvenlik, sensörler ve lazerler ve ilerleme teknolojileri, yeni askeri nihai kullanım kurallarında yer alan maddeleri kapsamaktadır. Yeni kurallar dahilinde gelen değişiklik ile bu ürünler arasına alt düzey şifreleme öğeleri, belirli yarı iletkenler, teknoloji ve uçak parçaları ve bileşenleri de dahil olmak üzere kontrol edilen öğeler listesine ekleneceği belirtilmektedir.

Elektronik İhracat Bilgi Dosyalamalarına Ek Gereksinimler

Yeni değişiklikler aynı zamanda Çin, Rusya ve Venezuela için Otomatik İhracat Sitemindeki (AES) Elektronik İhracat Bilgi (EEI) dosyalama gereksinimlerini genişletmektedir. Halihazırda yürürlükte olan durumda ihracatçıları 2,500 Amerikan doları altında ihracat lisansına tabi olmayan sevkiyatlar için EEI sisteminden muaf tutmaktadır. Yeni gelen kural ile, değerine bakılmaksızın (eğer ürün lisans muafiyetine tabi değilse) Çin, Rusya ve Venezuela’ya yapılacak sevkiyatlar için ihracat bilgisi, ihracat kontrolü sınıflandırma numarası (ECCN), lisans gereklilikleri ve diğer sevkiyat bilgileri dahil olmak üzere ilgili bilgilerin sisteme girilmesini zorunlu kılmaktadır. Ancak BIS tarafından ilgili ürün lisans muafiyetine tabi olsa bile söz konusu sisteme ürünün ihracat kontrolü sınıflandırma numarasın mutlaka girilmesinin beklendiği belirtilmiştir.

Sivil Nihai Kullanıcıların İhracat Lisansı Muafiyetinin Kaldırılması

Sivil nihai kullanıcılar için halihazırda var olan lisans istisnası, EAR kapsamında ihracat kontrollerine tabi olan ve içerisinde elektronik, telekomünikasyon, radar sistemleri, gaz türbini ekipmanı, yarı iletkenler ve yarı iletken tasarım ve üretim teknolojisi olan sayılı ürünün Çin, Rusya, Venezuela, Ukrayna ve Vietnam dahil belirli ülkelere (D1 grubu) sivil kullanım amacıyla ihracatını, yeniden ihracatını ve transferlerine izin vermektedir. Sivil kullanıcılar için 29 Haziran 2020 tarihi itibariyle kaldırılacak olan ihracat lisansı muafiyeti sonrasında ilgili ürünler, BIS tarafından ihracat lisansı gereklerine tabi olacaktır. Ancak bu kapsamda sivil kullanımı içeren ve D1 grubu ülkelere yapılacak olan ihracat ve yeniden ihracat lisansları ret varsayımına göre değerlendirilecek olup ancak olağanüstü durumlarda BIS bu izinlerin verilebileceği varsayılmaktadır.

Ek İzin Verilen Yeniden İhraç Lisans Muafiyetinde Değişiklik Hazırlığı

BIS tarafından yukarıda detaylarına yer verilen değişikliklerin aksine yürürlük tarihi belirli olmayan ek izin verilen yeniden ihraç lisans muafiyetinde değişiklik teklifi düzenlenmiştir. Halihazırda bu muafiyet, yeniden ihracatın üçüncü ülke tarafından yetkilendirilmesi şartıyla, BIS tarafından verilen ihracat lisansına gerek olmadan ABD ihracat kontrol yetki alanına tabi olan ürünlerin yeniden ihraç edilmesine izin vermektedir. Çünkü Wassenaar Düzenlemesi olarak bilinen ihracat kontrolleri için kabul edilmiş standartlar konusunda uluslararası bir anlaşmaya üye olan üçüncü ülkelerin, ABD'nin uygunluğuna güvenebileceği ihracat lisanslama gerekliliklerini ve inceleme standartlarını uyguladığını kabul etmektedir. Ancak BIS tarafından düzenlenen değişiklik teklifinin uygulamaya girmesi durumunda bu muafiyetin artık yukarıda sayılı D1 grubu ülkeler için geçerli olmayacağı ön görülmektedir.

Şafak Herdem, Deniz Çelikkaya