Bankacılık Kanunu ve Sermaye Piyasası Kanunu’nda Öngörülen Değişiklikler

Bankacılık sisteminin düzenleyici ve denetleyici yapısının yeterliliği bağlamında, ülkemizin de birçoğunda üye olarak yer aldığı uluslararası kuruluşlarca[1] yapılan değerlendirmelerde söz konusu kuruluşlarca belirlenen standartlar ve ilkelerin Türkiye mevzuatında yer alıp almadığı önemli bir kriter olarak ortaya çıkmaktadır. Bu standart ve ilkelere uyum sağlanması, ayrıca katılım bankalarının çalışma prensiplerine uygun ürün ve hizmet çeşitliliğinin artırılması, kalkınma ve yatırım bankacılığının geliştirilmesi amaçlarıyla, 7222 Sayılı Bankacılık Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“7222 Sayılı Kanun”) ile 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nda (“BankK”) önemli değişiklikler yapılmıştır.

 

BankK’nın yanı sıra, 6361 Sayılı Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu, 5464 Sayılı Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu, 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu[2] gibi çeşitli kanunlarda değişiklik yapan 7222 Sayılı Kanun 25 Şubat 2020 tarih ve 31050 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir[3].

1. Risk Grubu

Bankanın nitelikli pay sahipleri, banka yönetim kurulu üyeleri, genel müdürü yanında, genel müdür yardımcıları ile başka unvanlarla istihdam edilseler dahi yetki ve görevleri itibarıyla bunlara denk veya daha üst konumlarda görev yapan yöneticileri ile bunların eş ve çocukları da bankanın dahil olduğu risk grubu tanımı kapsamına alınarak, Basel Bankacılık Denetim Komitesi tarafından yayımlanan Etkin Bankacılık Denetimine İlişkin Temel İlkelere uyum sağlanması amaçlanmıştır[4].

BankK madde 49’da yapılan değişiklik ile ayrıca, (i) sermayesinin çoğunluğu ayrı ayrı veya birlikte Hazine’ye, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’na, Türkiye Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketi’ne (“TVF A.Ş.”), Türkiye Varlık Fonu’na (“TVF”)  veya merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerine ait bankaların her birinin, doğrudan veya dolaylı olarak kontrol ettikleri ortaklıklar ile birlikte ayrı bir risk grubu oluşturacağı; ve (ii) kamu iktisadi teşebbüsleri ile hisselerinin çoğunluğu Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’nın, TVF A.Ş.’nin, TVF’nin elinde bulunan diğer kamu kurum ve kuruluşlarının her birinin sermaye, yönetim ve denetimlerine hakim oldukları bağlı ortaklık, iştirak ve müesseseler ile birlikte ayrı bir risk grubu oluşturacağı düzenlenmiştir.

BankK ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi (“Kanun Teklifi”) gerekçesinde, yukarıda bahsedilen değişiklik ile bankaların dahil olduğu risk grubunun genişlemesi nedeniyle bu kuruluşların kredi imkanlarının daralacağı, bu durumun önüne geçilmesi amacıyla söz konusu bankaların risk grubunun kontrol ettikleri kuruluşlarla sınırlandırılması ve TVF A.Ş.’nin ve TVF’nin ve bunlara ait diğer kamu kurum ve kuruluşlarının da bu kapsama dahil edilmesinin öngörüldüğü açıklanmıştır.

2. BankK Kapsamında Kredi Sayılan İşlemler

BankK’da yapılan değişiklik ile kalkınma ve yatırım bankalarının taşınır ve taşınmaz mal ve hizmet bedellerinin ödenmesi suretiyle veya kar ve zarar ortaklığı yatırımları, taşınmaz, ekipman veya emtia temini, mal karşılığı vesaikin finansmanı ve ortak yatırımların, BankK kapsamında kredi sayılacağı ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nca (“BDDK”) yeni finansman yöntemlerinin de kredi sayılabileceği düzenlenmiştir.

3. Varlık Fonu Borçlandırıcı İşlemlerine Kredi Sınırlamalarından Muafiyet

Ayrıca, BankK madde 55’te yapılan değişiklik ile, TVF A.Ş. ve TVF ile yapılan işlemler ile bu kurumlarca çıkarılan ya da ödenmesi garanti edilen bono, tahvil ve benzeri menkul kıymetler karşılığı yapılan işlemlerin kredi sınırlamalarına tâbi olmayacağı düzenlenmiştir.

4. 6698 Sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu ile Uyumlaştırma

7222 Sayılı Kanun ile BankK’nın 73. maddesinde yapılan değişiklik ile, BankK ve ikincil mevzuatı ile 6698 Sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (“KVKK”) arasındaki uygulamada var olabilecek tereddütlerin giderilmesi amaçlanmıştır. Gerçek kişi müşterilerin bankalar ile müşteri ilişkisine girmeden önce de var olan adres, telefon, lokasyon bilgisi gibi kişisel verileri bakımından KVKK uygulama alanı bulmaktayken, banka ile müşteri ilişkisi kurulduktan sonra oluşan gerçek kişilere ait bankacılık faaliyetlerine özgü mevduat bilgisi, krediler, kredi skoru, hesap hareketleri gibi bilgiler bakımından hem KVKK hükümleri hem de BankK’da düzenlenen sır saklamaya ilişkin yükümlülükler uygulama alanı bulacaktır. İlaveten, yapılan değişiklik ile, müşteri ilişkisi kurulduktan sonra elde edilen verilerin KVKK kapsamında alınacak açık rıza kapsamında değil, BankK uyarınca müşteri talebi ya da talimatı ile yurtdışı ve yurtiçindeki üçüncü kişilere aktarılabilmesi öngörülmüştür. Bu hususta Kanun Teklifi’nde, BankK hükümlerinin özel nitelikli kanun hükümleri olarak ele alınması gerektiği belirtilmiştir.[5]

5. Önlem Planı Hazırlama Yükümlülüğü

BDDK tarafından sistemik önemli olarak belirlenen bankalar, mali bünyelerinde bozulma yaratacak hâllerden herhangi birinin görülmesi veya görülme ihtimalinin ortaya çıkması hâlinde alınacak tedbirlerin önceden belirlenmesi maksadıyla önlem planı hazırlamak ve böyle bir bozulmanın veya ihtimalinin ortaya çıkması durumunda, önlem planında yer alan konsolide veya konsolide olmayan bazda uygulanacak tedbirleri almak ve ivedilikle BDDK’ya bilgi vermekle yükümlü tutulmuştur. Bu sayede denetim süreçlerinin etkinliğinin artırılması ve karar alma ve uygulama süreçlerinin hızlandırılması amaçlanmaktadır.[6]

Ayrıca, konsolide veya konsolide olmayan bazda yapılan denetimler sonucunda bir bankanın önlem planında öngörülen tedbirleri derhal almaması, alınan tedbirlere rağmen sorunların giderilememesi veya tedbirlerin alınması durumunda dahi sonuç alınamayacağının belirlenmesi halinde düzeltici, iyileştirici ve kısıtlayıcı önlemlerin alınacağı da 7222 Sayılı Kanun ile BankK’da yapılan değişiklik ile düzenlenmiştir.

6. Katılım Bankaları ile Kalkınma ve Yatırım Bankalarına İlişkin Hükümler Revize Edildi

7222 Sayılı Kanun ile BankK madde 77 revize edilerek, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (“Kurul”) kalkınma ve yatırım bankalarından biri, bir grubu ya da tamamı için, belirlenen asgarî veya azamî standart oranlar ve sınırlardan farklı bir oran veya sınır tesis etmeye, hesaplama ve bildirim dönemlerini farklılaştırmaya veya genel olarak belirlenmemiş oran ve sınırlar tespit etmeye ve katılım bankaları ile kalkınma ve yatırım bankalarınca faizsiz yöntemlerle gerçekleştirilebilecek faaliyetlere ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkili kılınmıştır.

Katılım bankaları ile kalkınma ve yatırım bankalarının faizsiz finansman sağlamak amacıyla katıldıkları ortaklıklar ile katılım bankalarınca faizsiz yöntemlerle finansman sağlanması nedeniyle üstlenilen yükümlülüklerden dolayı gayrimenkul ve emtia üzerine yapılan işlemler bakımından uygulanacak BankK hükümlerine ilişkin düzenleme yapılmıştır.

Ayrıca BankK madde 77’de yapılan değişiklik ile, katılım bankaları ile kalkınma ve yatırım bankalarının faizsiz finansman sağlamak amacıyla katıldıkları ortaklıkların, BankK madde 49’da yapılan değişiklik ile genişletilen bankanın dahil olduğu risk grubu kapsamında değerlendirilmemesi amaçlanmıştır.[7]

7. Ortaklık Paylarına İlişkin Sınırlamalar

Bankk madde 56 uyarınca, bankaların; kredi kuruluşları ve finansal kuruluşlar dışındaki bir ortaklıktaki payının kendi özkaynaklarının yüzde onbeşini, bu ortaklıklardaki paylarının toplam tutarının ise kendi özkaynaklarının yüzde altmışını aşamayacağı düzenlenmiştir. Ortaklık sınırlarının aşılması halinde, aşım tutarının özkaynak hesaplamasında ana sermayeden indirilmesi yerine söz konusu aşım tutarının Basel standartları uyarınca yüksek risk ağırlığına tabi tutulmasının sağlanması amacıyla ortaklık paylarına ilişkin sınırlamalara dair madde 56/3 ile madde 57/3 yürürlükten kaldırılmıştır.

7222 Sayılı Kanun’la BankK’ya eklenen geçici 33. madde uyarınca, BankK’nın değiştirilen hükümlerine göre çıkarılacak düzenlemelerin yürürlüğe girdiği tarihe kadar, kaldırılan hükümlere dayanılarak çıkarılan düzenlemelerin BankK’ya aykırı olmayan hükümlerinin uygulanmasına devam edilecektir.

8. Finansal Piyasalarda Manipülasyon ve Yanıltıcı İşlemlere İdari Para Cezası

BankK madde 4’te sayılan bankacılık işlemleri yoluyla finansal piyasalarda yapay arz, talep veya döviz kuru dahil fiyat oluşumunu sağlamak amaçlı işlem ve uygulamaların yapılması, internet ortamı dahil farklı araçlarla gerçeğe aykırı veya yanıltıcı bilgilerin yayılması, tasarruf sahiplerinin gerçeğe aykırı veya yanıltıcı şekilde yönlendirilmesi ya da bu amaçları sağlamaya yönelik benzer işlem ve uygulamaların yapılmasının finansal piyasalarda manipülasyon ve yanıltıcı işlemler olarak kabul edileceği düzenlenmiştir. Söz konusu işlem ve uygulamaları gerçekleştirenlere, menfaat sağlanması hâlinde, idari para cezası uygulanması öngörülmüştür.

9. İnternet Sitelerine Erişimin Engellenmesi

Gerçek veya tüzel kişilerce BankK’ya göre alınması gereken izinler alınmaksızın (i) banka gibi faaliyet gösterilmesi, mevduat kabul edilmesi yahut katılım fonu toplanması; (ii) ticaret unvanlarında, her türlü belge, ilân ve reklamlarında veya kamuoyuna yaptıkları açıklamalarda banka adının ya da banka gibi faaliyet gösterildiği ya da banka gibi mevduat veya katılım fonu toplandığı izlenimini uyandıracak söz ve deyimlerin kullanılması suretiyle BankK hükümlerinin internet aracılığıyla ihlal edildiğinin tespit edilmesi durumunda, içerik ve yer sağlayıcıları yurt içinde ise internet sitelerine erişimin engelleneceğine dair revizyon yapılmıştır. Bu kapsamda içerik ve yer sağlayıcıları yurt dışında bulunan internet siteleri aracılığıyla ihlalin gerçekleştirilmesi durumunda ise bu internet sitelerine erişimin BDDK başvurusu üzerine Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tarafından engelleneceği düzenlenmiştir.

10. İdari Para Cezaları

7222 Sayılı Kanun ile BankK’da yapılan değişiklikler ile kuruluşlara, ilgili kişilere ve sınırlamalara, kararlara ve düzenlemelere aykırılık hallerine ilişkin öngörülen idari para cezalarında güncelleme yapılmıştır.

Bu kapsamda, BankK veya BankK’ya istinaden çıkarılan düzenlemelerde yer alan sınırlamalara uyulmaması halinde Kurul kararıyla verilebilecek idari para cezası alt sınırı on bin Türk Lirasından beş yüz bin Türk Lirasına çıkarılarak aykırılık oluşturan tutarın yüzde beşine kadar idari para cezasına hükmedilebileceği düzenlenmiştir. BDDK ve Kurul kararlarına ve verilen talimatlar ile çıkarılan ikincil mevzuata uyulmaması halinde verilecek idari para cezası sınırları ise elli bin Türk Lirasından beş yüz bin Türk Lirasına kadar olacak şekilde düzenlenmiştir.

İlaveten Türkiye'de kurulan kredi kuruluşlarının yurt dışındaki şubeleri ve ortaklıklarının, yurt içinde mevduat cüzdanı ve fon toplamaya ilişkin evrak düzenlemesine dair yasağın ihlali; mevduat ve katılım fonu sahiplerine ödenmesi gereken tutarların geri alınmasına dair hakların mevzuata aykırı şekilde sınırlandırılması; ve müşteri haklarının düzenlendiği BankK madde 76’ya aykırılık halinde verilecek idari para cezası sınırları beş yüz bin Türk Lirasından bir milyon Türk Lirasına kadar olacak şekilde güncellenmiştir.

BankK düzenlemelerine aykırı şekilde şube ve temsilcilik açılması halinde verilecek idari para cezası sınırları yün bin Türk Lirasından iki yüz bin Türk Lirasına kadar artırılmıştır.

Kurul, yaptırım kararı verilinceye kadar aykırılığın birden fazla işlenmiş olmasını veya idari para cezasının uygulanmasından itibaren iki yıl içerisinde aynı aykırılığın tekrarlanmasını dikkate alarak bu tutarları iki katına kadar artırarak uygulamaya yetkili kılınmıştır.

 

Yazar: Simge Kılıç