EN 
TR 
18 Ocak 2021 tarihinde, Avrupa Birliği Bakanlar Konseyi (“Konsey”), küçük ve hafif silahların ve mühimmatının ihracatına ilişkin düzenlemeleri ve kuralları yeknesaklaştırma amacıyla, 2021/38 sayılı Konsey kararını yayımlamıştır. (“Konsey Kararı”) İşbu Konsey kararının amacının, yasadışı veya kasıtsız kullanıcılara silah tedarik riskini azaltmak, eşit şartlar oluşturmak ve savunma sanayi ve müşterileri için ilgili gereklilikler konusunda netliği artırmak olduğunu açıklayan Konsey, bilhassa amacın üye devletlerin silah ihracatı politikalarından AB politikalarına daha fazla yakınsama gerçekleştirmek olduğunu belirtmiştir. 11 maddeden oluşan söz konusu Konsey Kararı, silah ihracatı bakımından yetkilendirme, nihai kullanıcı sertifikası ve üye devletlere atfedilen görevler gibi hususlara ilişkin detayları içermektedir.
Konsey Kararının Esasları
Konsey, Konsey kararının, askeri teknoloji ve teçhizatın ihracatının kontrolünü düzenleyen ortak kuralları tanımlayan 2008/944 sayılı kararın incelemesine eşlik eden 16 Eylül 2019 tarihli Konsey Kararlarının somut bir devamı niteliğinde olduğunu belirtmiştir. Yine, Konsey, kararın nihai kullanıcı sertifikalarının küçük ve hafif silahlar (‘Small Arms and Light Weapons-SALW’) ve mühimmatının istemsiz saptırma riskini azaltmak ve efektif nihai kullanıcı kontrolünü sağlamak için önemli bir unsur olduğunu da vurgulamıştır. Öte yandan, bu sertifikaların, ihracat lisansı verilip verilmeyeceğine dair karar verilirken her durum için ayrı ayrı yapılan tam risk değerlendirmesinin yerine geçmediği de Konsey tarafından belirtilmiştir.
Konsey Kararının amacının, küçük ve hafif silahlar ile bunların mühimmatının istenmeyen nihai kullanıcılara veya nihai kullanımlara yönlendirilmesini önlemeye yardımcı olmak olduğu açıklanmıştır. Bu amacın ise askeri teknoloji ve teçhizat ihracatının kontrolünü düzenleyen Avrupa Birliği (“AB/Birlik”) ortak kurallarının uygulanması bağlamında nihai kullanıcı sertifikaları için ortak unsurlar üzerinde anlaşarak gerçekleştirilebileceği vurgulanarak bahsi geçen Konsey kararı yayımlanmıştır.
Konsey Kararının Detayları
Kapsam
Öncelikle belirtmek gerekir ki 31 Aralık 2021 tarihinde yürürlüğe girecek olan Konsey Kararı, küçük ve hafif silahların bileşenlerinin, eklentilerinin ve mühimmatının kalıcı olarak ihracatını kapsama almaktadır. Konsey Kararının ekinde, detaylı olarak askeri teçhizatın kapsamına giren kategoriler belirtilmiş olup bu kategoriler AB Ortak Askeri Listesinin (‘Common Military List of the European Union’) ML1, ML2, ML3 ve ML4 kategorileri ile uyumludur. Bu kapsamda, saldırı tüfeği, hafif makineli tüfek, makineli tabancalar, askeri kullanım için özel olarak tasarlanmış karabinalar küçük silahlar olarak tanımlanırken; ağır makineli tüfekler, toplar, obüsler, el bombası fırlatıcısı, geri tepmesiz tabanca hafif silahlar olarak tanımlanmıştır.
Bununla birlikte Konsey Kararı, ‘nihai kullanıcı’ kavramını, işlemin sözleşme şartlarına göre, ihracat lisansı verildiği sırada bilinen ihraç edilen malların nihai alıcısı ve sahibi olarak tanımlamaktadır. Öte yandan ‘ihracat’ kavramı ise, gümrük beyannamesi gerektiren malların ayrılması ve 952/2013 sayılı Yönetmelik kapsamında serbest bölgede depolanan malların ayrılması da dahil olmak üzere, malların Birliğin gümrük bölgesinden herhangi bir şekilde ayrılmasını ifade etmektedir.
Son olarak ‘ihracatçı’ kavramı, ihracat lisans başvurusu yapmış veya adına başvurusu yapılmış, başvurunun kabul edildiği anda, ilgili üçüncü ülkedeki alıcı ile sözleşme yapmış ve ürünün Birliğin gümrük bölgesi dışına gönderilmesini belirlemek için gerekli yetkiye sahip olan, Birlikte yerleşik gerçek kişi veya merkezi Birlikte olan tüzel kişi veya ortaklığı ifade etmektedir. Söz konusu sözleşme imzalanmadıysa veya bu sözleşmenin sahibi kendi adına hareket etmiyorsa, ‘ihracatçı’, malların Birliğin gümrük bölgesi dışına gönderilmesini belirleme yetkisine sahip gerçek kişi, teşebbüs veya kuruluş anlamına gelmektedir.
Yetkilendirme ve Nihai Kullanıcı Sertifikasına İlişkin Detaylar
Konsey Kararı uyarınca, bir üye devlet tarafından ürünlerin ihracatı için izin verilmesi için, bu yetkiden önce nihai kullanıcı tarafından imzalanmış, tam olarak kontrol edilmiş bir nihai kullanıcı sertifikası veya uygun belgelendirme olması gerekmektedir. Ayrıca, üye devletler, adres bilgisi, ticaret unvanı ve mümkünse sicil numarası gibi ihracatçı ve nihai kullanıcıya ilişkin bilgiler, nihai varma yeri ülkesinin adı, malların türleri ve içerikleri, nihai kullanıcı sertifikasının düzenlenme tarihi vb. gibi temel unsurları nihai kullanıcı sertifikasının kimlik saptaması için gerekli kılacaktır.
Konsey Kararı, üye devletlerin, nihai kullanıcılardan nihai kullanıcı sertifikası kapsamındaki ürünlerle ilgili olarak temel birtakım taahhütleri talep edecekleri de düzenlenmiştir. Buna göre, üye devletler nihai kullanıcılardan; malların beyan edilen kullanım amacının dışında kullanılmayacağının, malların ithalatçı ülke dışına tekrar ihraç edilmeyeceğinin veya ithalatçı ülke içinde malların muhafazasının devredilmeyeceğinin ve malların tekrar ihracının sadece nihai kullanıcı sertifikasında tanımlanan ülkelere yapılabileceğinin garantisini alacaktır.
Bununla birlikte, Konsey Kararı, üye devletlerin nihai kullanıcı sertifikalarının içermesini gerekli kılabilecekleri seçimlik unsurlara da yer vermiştir. Buna göre, nihai kullanıcı tarafından nihai kullanıcı sertifikası kapsamındaki malların kaybolması veya çalınması durumunda ihracatçı üye devleti bilgilendirilme, nihai kullanıcı tarafından, nihai kullanıcı sertifikası kapsamındaki malların alındığının kesin miktarıyla teyit edilmesi ve nihai kullanıcının güvenli ve emniyetli silah ve mühimmat yönetimi kapasitesini gösteren garanti belgesinin ibraz edilmesi gibi taahhütler, bu unsurlardan birkaçıdır.
Üye Devletlere Getirilen Sorumluluklar
Konsey Kararı, nihai kullanıcı sertifikalarına ilişkin üye devletlere bazı görevler de getirmektedir. Örneğin, üye devletler, ulusal hukuktaki düzenlemeler ve uygulama çerçevesinde verilmiş nihai kullanıcı sertifikalarının kayıtlarını tutmakla görevlendirilmiştir. Ek olarak, üye devletler, gerekli görüldüğünde, nihai kullanıcı sertifikasındaki imzanın gerçekliğini doğrulamakla da yükümlüdür. Karar uyarınca, nihai kullanıcı sertifikasının gerçekliği konusunda şüphe durumunda, üye devletler sertifikayı ulusal uygulamalarına göre herhangi bir yolla doğrulayabilirler. Neticeten, nihai kullanıcı sertifikasının gerçekliği doğrulanamazsa, üye devletler söz konusu sertifikaya ilişkin lisans vermeyecektir.
Ayıca, bir üye devlet, bir nihai kullanıcı sertifikasında dolandırıcılık, sahtecilik veya nihai kullanıcı sertifikasının ihlalini tespit ederse, bu durumu Konvansiyonel Silahlar Dış Satım Çalışma Grubunun (‘Working Party on Conventional Arms Export- COARM’) çevrimiçi platformu aracılığıyla diğer üye devletler ile paylaşacaktır. Dahası, üye devletler, mevcutsa, nihai kullanıcı sertifika formatlarının örneklerini COARM çevrimiçi platformu aracılığıyla diğer üye devletlerle paylaşacaktır.
Şafak Herdem, Ezgi Ceren Aydoğmuş
