EN-US 
TR-TR 
Birleşik Krallık Uluslararası Ticaret Departmanı (“DIT”) ve İhracat Ortak Kontrol Birimi (Export Control Joint Unit, “ECJU”) Aralık 2020 tarihinde, Türk Havacılık ve Uzay Sanayii TF-X Programı Destekli İhracat üzerine bir Açık Genel İhracat Lisansı (“OGEL”) kılavuzu (“Kılavuz”) yayımlamıştır.
Kılavuz’da, OGEL’in amacının, Türk Havacılık ve Uzay Sanayii TF-X Programı için malların, yazılımların veya teknolojilerin Birleşik Krallık’tan OGEL’de listelenen herhangi bir varış noktasına veya ülkeye ihracatına ya da aktarılmasına izin vermek olduğu belirtilmiş ve OGEL’in, diğer ürünlere dahil edilmiş olsalar bile, izin verilen varış noktalarına ve bu varış noktalarından ürün, yazılım veya teknolojinin yeniden ihraç edilmesini içerdiği de eklenmiştir.
Bununla birlikte OGEL’in, esas olarak, Türkiye’deki herhangi bir kişi veya kuruluşa askeri mal, yazılım ve teknoloji tedarik eden ihracatçılar tarafından TF-x’in tasarımı, geliştirilmesi, üretimi, denenmesi veya test edilmesi için veya Birleşik Krallık veya Türkiye’deki bir varış yerindeki herhangi bir kişi veya kuruluş, TF-X’in tasarımı, geliştirilmesi, üretimi, denenmesi veya test edilmesi şartıyla, diğer ürünlere işlenmesi, dahil edilmesi ve yeniden ihraç edilmesi için kullanılabileceği de Kılavuz’da aktarılmıştır.
OGEL kapsamında, DIT’nin elektronik lisanslama sistemi olan SPIRE’de kullanıcı olarak kayıtlı olanların (“kayıtlı kullanıcılar”), ihracat veya transferden önce belirli belgeleri sağlaması ve DIT’nin OGEL’in doğru kullanıldığını doğrulamak amacıyla denetimler yapabilmesi için kayıt tutulması gerektiği vurgulanmıştır. Ek olarak, kayıtlı kullanıcılar bu Kılavuz kapsamındaki OGEL’i doğru şekilde kullanmazsa, DIT’nin kayıtlı kullanıcıların bu OGEL’i kullanma yetkilerini askıya veya geri alabileceği belirtilmiştir. Kılavuz kapsamında OGEL’i kullanmak için kullanıcıların yalnızca Kılavuz’daki hüküm ve koşulları tam olarak dikkate almaları ve bunların hepsini karşıladıkları taktirde kaydolmaları da tavsiye edilmiştir.
Öncelikle Kılavuz’da, OGEL kapsamında ihraç edilebilecek ya da devredilebilecek malları, yazılımları ve teknolojileri belirten bir kontrol listesi sınıflandırması paylaşılmıştır. Bu kapsamda bu kontrol listesindeki malların, yazılımın veya teknolojinin tanımının, değiştirilmiş haliyle 2008 İhracat Kontrol Emri’nin Ek 2’sinde açıklananlarla aynı anlama sahip olduğu belirtilmekle beraber, kayıtlı kullanıcıların, bu listenin ikinci sütununda aksi belirtilmediği sürece, yalnızca birinci sütunda listelenen ürünleri, yazılımları veya teknolojileri ihraç edebileceği veya devredebileceği belirtilmiştir.
Ayrıca Kılavuz’da OGEL kapsamında izin verilen ülkeler veya varış noktaları Türkiye ve Birleşik Krallık olarak düzenlenmiştir. Bununla birlikte Kılavuz’da, Birleşik Krallık’ın, başlangıçta Birleşik Krallık’tan Türkiye ya da Birleşik Krallık varış noktalarından birine ihraç edilen ve daha sonra diğer ürünlerle birleştirildikten sonra ortaya çıkan ürünler de dahil olmak üzere Birleşik Krallık’a yeniden ihraç edilen mallar, yazılımlar veya teknolojiler için bir varış noktası olarak dahil edildiği belirtilmiştir.
Kılavuz’da, kayıtlı kullanıcılar, gümrük serbest bölgesine mal, yazılım veya teknoloji ihraç veya transfer etmemeleri konusunda uyarılmakla beraber gümrük serbest bölgesinin, tanıtılan herhangi bir ürünün, ithalat vergileri ve vergiler söz konusu olduğunda, o ülkenin gümrük bölgesi dışında olduğu ve bu nedenle normal gümrük kontrollerinin geçerli olmadığı kabul edilen bir ülkenin topraklarının bir parçası olduğu açıklaması da yapılmıştır.
Kılavuz’da mal, yazılım ve teknolojinin kimlere ihraç edilebileceği ya da aktarılabileceği de düzenlenmiştir. Bu kapsamda malların yazılımların veya teknolojinin: (i) Mallar, yazılımlar veya teknoloji TF-X’in tasarımı, geliştirilmesi, üretimi, denenmesi veya test edilmesi için olduğu sürece, yalnızca Türkiye’deki herhangi bir kişi veya kuruluşa veya Türkiye veya Birleşik Krallık’taki herhangi bir kişi veya kuruluşa, (ii) Malların, yazılımların veya teknolojinin, tasarım, geliştirme için veya TF-X’in üretimi, denenmesi veya test edilmesi amacıyla Türkiye ya da Birleşik Krallık’a yeniden ihraç edilecek olduğu sürece, Türkiye ya da Birleşik Krallıkta bulunan herhangi bir kişi veya kuruluşa, veya (iii) Türkiye veya İngiltere’de oldukları ve ürünlerin işlenmesi veya başka ürünlere dahil edilmesi ve daha sonra TF-X’in tasarımı, geliştirilmesi, üretimi, denenmesi veya test edilmesi için Türkiye veya İngiltere’ye yeniden ihraç edilmesi gerektiği sürece herhangi bir kişi veya kuruluşa ihraç edilmesi veya devredilmesi gerektiği düzenlenmiştir.
Ayrıca Kılavuz’da, kayıtlı kullanıcılara OGEL kapsamında izin verilen ülkeler veya varış noktalarından farklı bir ülkedeki veya varış noktasındaki bir kişiye veya şirkete ihraç edilecek, yeniden ihraç edilecek veya devredilecek olan diğer ürünlere, yazılımlara veya teknolojilere dahil edilecek ürünleri, yazılımı veya teknolojiyi ihraç etmemeleri veya devretmemeleri açıklanmakla beraber, güvenlik sınıflaması yapılan ürünler, yazılımlar ve teknoloji ile kitle imha silahları üzerine de düzenlemeler getirilmiştir. Bu kapsamda kitle imha silahı amacıyla tamamen veya kısmen kullanılabileceğinin farkında olunan veya bundan şüphelenilen bir durum olduğu taktirde, malların, yazılımların veya teknolojinin tamamının veya bir kısmının ihraç edilmemesi veya devredilmemesi gerektiği vurgulanmıştır.
Kılavuz’da yapılan açıklamada, kayıtlı kullanıcıların kendilerinin ve ihraç etmeyi veya devretmeyi planladıkları malların, yazılımın veya teknolojinin OGEL’de sayılan tüm gereksinimleri karşılayabileceğinden emin olmaları gerektiğine dikkat çekilmiştir. Ayrıca, kayıtlı kullanıcıların OGEL’i kullanmadan önce, ihracat veya transferlerin kayıtlarını nerede tutacaklarını ve DIT’nin bunları nerede inceleyebileceğini belirterek DIT’nin dijital lisanslama sistemi SPIRE aracılığıyla kayıt yaptırması gerektiği de belirtilmiştir. Bu kapsamda kayıtlı kullanıcıların yerine getirmesi gereken görevlerinden ilki, ihracatın izin verilen bir kullanım için ve ihracatın tasarım, geliştirme, üretim ya da uygun olduğu taktirde, TFX’in denenmesi ve test edilmesi için olduğunu teyit eden, malları, yazılımı veya teknolojiyi alan kişi veya kuruluştan sözleşme süresi boyunca yürürlükte kalması gereken orijinal bir taahhütname almak olarak belirtilmiştir. Bunun dışında kanıt olarak, malları, yazılımları veya teknolojiyi alan alıcıdan, ihracatın izin verilen bir kullanım için ve ihracatın tasarım, geliştirme, üretim ya da uygun olduğu taktirde, TFX’in denenmesi ve test edilmesi için olduğunu teyit eden bir belge alınması da bir seçenek olarak sunulmuştur.
Buna ek olarak, sadece izin verilen ülkeler listesindeki bir varış noktasında doğrudan bir hükümetten yapılan sözleşmeler söz konusu olduğunda, sözleşme numarasını ve ihraç edilen malların, yazılımın veya teknolojinin kontrol listesi sınıflandırmasına göre kontrol edilebilen ve ihracatın TF-X’in tasarımı, geliştirilmesi, üretimi veya denemeler ve testler için olduğunu doğrulayan, malların, yazılımların veya teknolojilerin adını içeren belgelerin kan??t olarak sağlanması gerekliliği de düzenlenmiştir. Bu kapsamda bahsedilen taahhüt yalnızca, bazı şartları sağlaması gerekmesinin yanında taahhüdün verildiği koşullar bu süre içinde değişmediği veya değiştirilmediği sürece geçerlidir. DIT, son kullanıcı taahhütlerinin her 12 ayda bir yenilenmesini uygun görmektedir. Tüm bunlara ek olarak, kayıtlı kullanıcının güvenlikle sınıflandırılan mallar, yazılımlar ve teknoloji üzerine getirilen düzenlemelerdeki spesifik koşulları karşılaması gerekiyorsa OGEL kapsamında mal, yazılım veya teknoloji ihraç etmeden önce Savunma Bakanlığı’ndan ayrıca bir yazılı onay almış olması gerektiği de belirtilmiştir.
OGEL kapsamında ürün, yazılım veya teknoloji ihraç ederken veya aktarırken kayıtlı kullanıcıların yapması gereken işlemler ise Kılavuz’da şu şekilde belirtilmiştir:
– Kayıtlı kullanıcılar, ürünlerin, yazılımların veya teknolojinin tüm fiziksel ihracatı için, kayıtlı kullanıcılar ürünler, yazılımlar veya teknoloji ile birlikte gönderilen ticari belgelerin “ürün (yazılım veya teknoloji) OGEL (Askeri Ürün, Yazılım ve Teknoloji) kapsamında ihraç ediliyor” veya “SPIRE lisans referansınız (GBOGE 20??/???? biçiminde)” şeklinde bir beyanı içerdiğinden emin olmalıdırlar.
– Kayıtlı kullanıcılar bu belgeleri, istendiğinde, kayıtlı kullanıcıların tutması gereken kayıtlar bölümünde ayrıca belirtilmiş bilgi ve belgelerle birlikte Birleşik Krallık Sınır Gücü yetkililerine sunmalıdırlar.
– Kayıtlı kullanıcılar, her takvim yılı içinde gerçekleştirilen tüm ihracat veya ticaret için SPIRE içindeki ‘Açık lisans iadelerini’ güncellemelidir. Bu kapsamda kayıtlı kullanıcılar, iadeleri en geç bir sonraki ocak ayının son gününe kadar güncellemeli ve gerekli tüm bilgileri eklemelidir.
Bunlara ek olarak, kayıtlı kullanıcıların teknoloji transferleri hakkında rapor vermek zorunda olmadıkları da belirtilmiştir.
OGEL kapsamındaki diğer yasal gerekliliklerden biri de kayıtlı kullanıcıların DIT tarafından bir denetim ziyaretinden önce, aldığı ziyaret öncesi anketini eksiksiz olarak doldurduktan sonra anketle beraber gelen mektupta belirtilen tarihe kadar geri göndermesidir. Bununla birlikte kayıtlı kullanıcıların, kullanımları Birleşmiş Milletler, Avrupa Güvenlik ve İş birliği Teşkilatı veya herhangi bir Birleşik Krallık ulusal silah ambargosu şartlarına aykırı olacaksa, malları, yazılımları veya teknolojiyi ihraç etmemeleri veya devretmemeleri gerektiği de açıklanmıştır. Ayrıca, kayıtlı kullanıcıların OGEL kapsamındaki gerekliliklere uymanın yanı sıra, yürürlükte olan diğer ilgili yasa ve düzenlemelere de uyması gerekliliği belirtilmekle birlikte, bu malları, yazılımları veya teknolojiyi ihraç ederken geçerli olan diğer yasalar kapsamında başka kısıtlamalar veya sınırlamalar olabileceği de dile getirilmiştir.
Son olarak Kılavuz’da, kayıtlı kullanıcılara, OGEL’in hüküm ve koşullarını karşılayamadıkları taktirde getirilen düzenlemeler açıklanmıştır. Öncelikle kayıtlı kullanıcıların, bir denetim ziyaretinin ardından DIT tarafından uyumsuzluğa dair bir uyarı mektubu alırlarsa, o mektupta belirtilenleri verilen zaman çizelgesi içinde yapmaları gerektiği, aksi taktirde DIT’nin, kayıtlı kullanıcıların OGEL’in hüküm ve koşullarını karşılayabilecekleri konusunda DIT’yi tatmin edene kadar bu lisansı kullanma yetkilerini askıya veya geri alma yetkisi olduğu belirtilmiştir. Ayrıca DIT’nin, kayıtlı kullanıcılar OGEL’in tüm hüküm ve gerekliliklerini yerine getirmediği takdirde bu lisansı askıya veya geri alabileceği ve bu durumda, kayıtlı kullanıcıların kovuşturmaya uğrayabilecekleri açıklanmıştır. Bütün bunlara ek olarak DIT, kayıtlı kullanıcılara bir bildirimde bulunarak OGEL’i kullanma yetkisini askıya aldığında veya geri çektiğinde, kayıtlı kullanıcıların OGEL kapsamındaki malları, yazılımı veya teknolojiyi hiçbir zaman ihraç etmemesi veya devretmemesi gerektiği düzenlenmiştir.
Şafak Herdem, Esra Temur
