Rusya Yaptırımları: AB ve ABD Tarafından Yeni Eklenen ve Güncellenen Sık Sorulan Sorular

Avrupa Konseyi (“Konsey”), 28 Ekim 2022 tarihinde Rusya yaptırımları ile ilgili varlıkların dondurulması, merkezi kayıt kuruluşları ve hizmet tedariki hakkında Sık Sorulan Sorular’ı (“SSS”) güncellemiş ve bu kapsamda yeni bir SSS eklemiştir. Amerika Birleşik Devletleri Hazine Bakanlığı Yabancı Varlıklar Kontrol Dairesi (“OFAC”) ise 31 Ekim 2022 tarihinde, ham petrolün Rusya’ya deniz yoluyla taşınmasına ilişkin yeni bir SSS yayımlamıştır.

Avrupa Birliği Tarafından Yeni Eklenen ve Güncellenen Sık Sorulan Sorular

Konsey’in güncellediği SSS’ye göre, AB bankalarında bulunan nitelikli hisselerin “fon” olarak değerlendirildiği ifade edilmiştir. Nitelikli bir hissenin, listelenmiş bir kişiye ait olması, listelenen kişi tarafından kontrol edilmesi ya da elinde tutulması halinde, hissenin dondurulması gerektiği ifade edilmiştir. Bu kapsamda ilgili kişilerin hisselerde değişikliğe yol açabilecek oy haklarını kullanmalarının da yasaklandığı belirtilmiştir. Oy haklarının; fon, mal veya hizmet elde etmek için kullanılabileceği için maddi olmayan bir ekonomik kaynak olarak kabul edildiği ifade edilmiş, bu kapsamda kullanılmasının engellenmesi için oy haklarının da dondurulması gerektiği belirtilmiştir.

Bir diğer SSS ile Komisyon, Rusya'nın Depozito Makbuzları (“DR”) programlarının sonlandırılması ve DR'lerin dönüştürülmesi gerekliliğinin farkındalığının altını çizmiştir. Buna göre, bu kapsamdaki dönüşümün, DR sahiplerinin temel hisse senedinin doğrudan sahibi olmasını gerektireceği için yabancı yatırımcıları Rus pazarına doğrudan katılıma zorlayacağı ve yatırımcılara Rus yasalarının uygulanmasına sebep olacağı ifade edilmiştir. DR'lerin, Rus kuruluşları tarafından muhafaza edilmesi halinde dönüşümün otomatik gerçekleşeceği, Rus olmayan kuruluşlarda tutulması halinde ise dönüşümün 24 Kasım 2022'den itibaren zorunlu hale geleceği belirtilmiştir.

DR'lerin dönüştürülmesi sürecinin, muhtemelen AB 269/2014 Sayılı Konsey Tüzüğü Ek I'de listelenen bir kuruluş olan Rus Ulusal Menkul Kıymetler Deposu’nu (“NSD”) içereceği ifade edilmiştir. Listeleme kapsamında NSD'ye ait olan, mülkiyetinde tutulan veya NSD tarafından kontrol edilen tüm fonlar ve ekonomik kaynakların dondurulması gerektiği ve NSD’ye doğrudan veya dolaylı olarak hiçbir fon ya da ekonomik kaynak sağlanmaması gerektiği belirtilmiştir. Buna göre, belirli ücretlerden resmi olarak feragat edilmiş olsa dahi, NSD, DR'lerin dönüştürülmesine dahil olduğunda dönüşümün, yasaklanmış bir faaliyet olan, doğrudan veya dolaylı olarak NSD için veya NSD yararına kullanılabilir fonlar ve ekonomik kaynaklar sağlanmasını içerebileceği belirtilmiştir. AB 269/2014 Sayılı Konsey Tüzüğü'nün 6b(5) maddesi kapsamında, belirtilen fon ve ekonomik kaynakların, NSD'yi içeren operasyonların 7 Ocak 2023'e kadar sona ermesi için gerekli olması halinde, NSD'ye ait belirli dondurulmuş fonların serbest bırakılmasına ve belirli fonların ve ekonomik kaynakların NSD'ye sunulmasına izin verildiği ifade edilmiştir.

Bunun dışında Rus yasalarının, dönüşümün yapılabilmesi için Rusya'da bir banka hesabının açılmasını gerektirdiği ifade edilerek,  Rus bankalarının ilgili işlemi kabul etmesi ihtimalinde dahi, fonların muhtemelen C tipi bir hesapta bloke olmaya devam edeceği belirtilmiş, birçok Rus bankasının, AB 269/2014 Sayılı Konsey Tüzüğü Ek I'de listelendiği ya da AB 833/2014 Sayılı Konsey Tüzüğündeki yaptırımlardan etkilendiği için bu durumun uygulamada AB yatırımcılarının,, Rusya'nın dönüştürme gerekliliklerine uymasının neredeyse imkansız olabileceği anlamına geldiği ifade edilmiştir.

Bir diğer SSS ile Komisyon, AB 833/2014 sayılı Konsey Tüzüğü madde 5n’e göre, 4 Haziran 2022 tarihinden itibaren, Rus hükümetine ve Rusya'da kurulmuş kurum ve kuruluşlara doğrudan veya dolaylı olarak yasal denetim, defter tutma ve vergi danışmanlığı, işletme ve yönetim danışmanlığı, bilgi teknolojileri danışmanlık hizmetleri, hukuki danışmanlık hizmetleri, halkla ilişkiler hizmetleri, muhasebe ve denetim hizmetleri vermenin yasak olduğunu ifade etmiştir.

Halkla ilişkiler hizmetleri kapsamında eylemler aşağıdaki gibi örneklendirilmiştir:  

– Toplantılar, konferanslar, etkinlikler düzenlemek ve bunlara katılmak

– İletişim kampanyaları, platformlar, ağlar ve taban girişimleri düzenlemek

-Konferanslar, görüşmeler düzenlemek ya da bu etkinliklere katılmak 

Ancak, aşağıda belirtilen eylemlerin AB 833/2014 sayılı Konsey Tüzüğü madde 5n (1) kapsamı dışında olduğu belirtilmiştir:

– İşverenler ve sendikaların sosyal diyalog kurmak amacıyla düzenledikleri faaliyetler,

-Kişisel olarak hareket eden ve başka kişilerle iş birliği olmayan kişilerin düzenledikleri faaliyetler,

-AB'nin anlaşmaları veya yasal düzenlemeleri kapsamındaki bir idari prosedür bağlamında spontane, tamamen kişisel kapsamda sosyal toplantılar.

AB 833/2014 sayılı Konsey Tüzüğü Madde 5n’e göre bilgi teknolojileri danışmanlık hizmetleri sağlanması yasağının kapsamına; bilgisayar donanımı kurulumu ile ilgili danışmanlık hizmetlerinin ve yazılım uygulama hizmetlerinin de dahil olduğu belirtilmiştir. Ancak ilgili yasağın, Konsey Tüzüğü 5n maddesinde belirtilen ve sivil toplum çalışmalarını korumayı amaçlayan istisnalara tabii olduğu ifade edilmiştir.

AB 833/2014 sayılı Konsey Tüzüğü madde 5n kapsamındaki hukuki danışmanlık hizmetlerine yönelik yasağın, adalete erişim ve savunma hakkını koruyacak şekilde tasarlandığı belirtilmiş ve hukuki danışmanlık hizmetlerinin aşağıdaki faaliyetleri kapsadığı ifade edilmiştir:

– Ticari işlemler de dahil olmak üzere, hukukun uygulanmasını veya yorumlanmasını içeren çekişmeli olmayan konularda müvekkillere hukuki görüş sağlanması;

– Üçüncü taraflarla ticari işlemlere, müzakerelere ve diğer işlemlere müvekkillerle birlikte ya da müvekkiller adına katılım sağlanması;

– Yasal belgelerin hazırlanması, yürürlüğe konulması ve doğrulanması.

AB 833/2014 Sayılı Konsey Tüzüğü'nün 5n maddesi, zorunlu hukuki danışmanlık hizmetlerinin sağlanması kapsamında olan aşağıdaki eylemleri açıkça yasağın dışında tutulduğunu belirtmiştir:

-7 Ekim 2022 tarihinden önce akdedilmiş ilgili maddeye uygun olmayan sözleşmelerin veya bu sözleşmelerin ifası için gerekli yan sözleşmelerin 8 Ocak 2023 tarihine kadar feshi amacıyla,

-Savunma hakkının kullanılması ve kanun yoluna başvurma hakkı amacıyla,

-AB 269/2014 Sayılı Konsey Tüzüğü ve AB 833/2014 Sayılı Konsey Tüzüğü'nün amaçlarıyla tutarlı olması şartıyla, AB üyesi bir ülkede adli, idari veya tahkim işlemlerine erişim ya da AB üyesi bir ülkede verilen bir kararın veya tahkim kararının tanınması ya da tenfizi amacıyla sağlanan hizmetler yasak kapsamı dışındadır.

Amerika Birleşik Devletleri Tarafından Yeni Eklenen 1094 Sayılı Sık Sorulan Soru

OFAC, 5 Aralık 2022’denönce yükleme limanında bir gemiye yüklenen ve varış limanında 19 Ocak 2023 ABD tarihinden önce boşaltılan Rusya Federasyonu menşeli ham petrolün, fiyat tavanına tabii olmadığını belirtmiştir. Belirtilen tarih ve saatler kapsamında olduğu sürece ABD hizmet sağlayıcılarının, tavan fiyat üzerinden satın alınan Rusya Federasyonu menşeli ham petrolün deniz taşımacılığı ile ilgili hizmetlerini sunmaya devam edebileceği ifade edilmiştir.

OFAC, 14071 sayılı Kararnamesi uyarınca bir karar yayımlayarak aşağıdaki denizcilik hizmetleri politikalarının uygulanmasını öngördüğünü belirtmiştir: i) Rusya Federasyonu menşeili ham petrol ve petrol ürünlerinin fiyatı tavan fiyatını aşmadığı sürece, deniz taşımacılığıyla ABD’den ya da ABD vatandaşları tarafından ihracına, yeniden ihracına, satışına veya tedarikine izin verildiği ve; ii) Rusya Federasyonu menşeili ham petrol ve petrol ürünlerinin tavan fiyatı üzerinden satın alınması durumunda bu hizmetlerin yasaklandığı belirtilmiştir.

İlgili kararın, 5 Aralık 2022 ABD doğu standart saati ile 12:01'de veya sonrasında yüklenen, Rusya Federasyonu menşeili ham petrolün deniz taşımacılığı kapsamında yürürlüğe gireceği belirtilmiştir.

Şafak Herdem, Elif Ergenekon