Gümrük Vergisinden Doğan Hukuki İhtilafların Çözümü

Gümrük vergilerinin konusunu ticaret işlemlerine konu taşınabilir mallar oluşturur. Bir eşyanın gümrük vergisine konu olabilmesi için taşınabilir bir mal olmasının yanında, uluslararası ticarete konu olması, bir sınırdan diğer bir sınıra taşınıyor olması gerekmektedir. İşte bu nedenlerle, taşınmaz mallar veya hizmetler gümrük vergisinin konusunu oluşturmazlar.

Gümrüğe sunulan eşyaya, gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanım tayin edilmesi gerekmektedir. “Eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulması” deyimi, eşyanın,

a) Bir gümrük rejimine tabi tutulmasını,

a) Serbest dolaşıma giriş rejimi

b) Transit rejimi

c) Gümrük antrepo rejimi

d) Dahilde işleme rejimi

e) Gümrük kontrolü altında işleme rejimi

f) Geçici ithalat rejimi

g) Hariçte işleme rejimi

h) İhracat rejimi

b) Bir serbest bölgeye girmesini,

c) Türkiye Gümrük Bölgesi dışına yeniden ihracını,

d) İmhasını,

e) Gümrüğe terk edilmesini ifade etmektedir.

Gümrük Yükümlüğü Ne Zaman Doğar?  

Gümrük vergileri, gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihte yürürlükte olan gümrük tarifesine göre hesaplanır; ithalat veya ihracat vergileri tutarı, bu eşyaya ilişkin gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihteki vergi oranları ve diğer vergilendirme unsurlarına göre belirlenir. İthalatta gümrük yükümlülüğü Gümrük Kanunu’nda düzenlenmiştir; İthalat vergilerine tabi eşyanın serbest dolaşıma girişi veya ithalat vergilerine tabi eşyanın ithalat vergilerinden kısmi muafiyet suretiyle geçici ithali için verilecek gümrük beyannamesinin tescil tarihinde başlar. Tam muafiyet suretiyle geçici ithal edilen eşya ile ilgili olarak gümrük yükümlülüğü doğması halinde, ithal tarihinde söz konusu eşyaya ilişkin vergi oranı ve diğer vergilendirme unsurları esas alınır.

İhracat vergilerine tabi eşyanın bir gümrük beyannamesi kapsamında Türkiye Gümrük Bölgesi dışına ihraç edilmesi halinde, gümrük yükümlülüğü doğar. Gümrük yükümlülüğü, söz konusu gümrük beyannamesinin tescili tarihinde başlar.

İthalat vergilerine tabi eşyanın, Kanuna aykırı şekilde Türkiye Gümrük Bölgesine girmesi ya da bir serbest bölgede bulunan ithalat vergilerine tabi eşyanın, bu Kanuna aykırı olarak Gümrük Bölgesinin başka bir yerine gitmesi hallerinde, gümrük yükümlülüğü doğar.  Gümrük yükümlülüğü, eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesine Kanuna aykırı olarak girişi tarihinde başlar.

Serbest bölgelerde bulunan ithalat vergilerine tabi eşyanın, bu Kanuna aykırı olarak tüketilmesi veya kullanılması halinde gümrük yükümlülüğü doğar. Gümrük yükümlülüğü, serbest bölgede bulunan eşyanın bu Kanuna aykırı olarak tüketildiği veya ilk kez kullanıldığı tarihte başlar.

Gümrük Mevzuatı Kapsamında Yükümlü Kavramı

İthalatta vergi yükümlüsü beyan sahibidir. Dolaylı temsil durumunda, hesabına gümrük beyanında bulunulan kişi de yükümlü sayılır. Aynı zamanda bir gümrük rejimi ile ilgili haklar ve aynı zamanda yükümlülükler kanunun çizmiş olduğu koşullar çerçevesinde devredilebilir.

“Hak Sahibi” deyimi, kendi adına ve hesabına gümrük beyanını yapan veya hesabına gümrük beyanı yapılan kişi veya bu kişilere ait bir gümrük rejimi ile ilgili hakların ve yükümlülüklerin devredildiği kişiyi ifade etmektedir. Aynı gümrük vergilerinin ödenmesinden birden çok yükümlünün sorumlu olduğu hallerde ise hak sahipleri veya bu hakları devralan kişiler söz konusu vergilerin ödenmesinde müştereken ve müteselsilen sorumludurlar.

Malların, kanuna aykırı olarak şekilde Türkiye Gümrük Bölgesine girmesi durumunda girişini gerçekleştiren kişiler,  iştirak eden ve girişin kanuna aykırı olduğunu bilen veya normal olarak bilmesi gereken kişiler yükümlüdürler. Söz konusu malı elde eden veya elinde bulunduran ve bu malı elde ettiği veya aldığı sırada malın kanuna aykırı olarak girdiğini bilen veya normal olarak bilmesi gereken kişiler de gümrük vergilerinden sorumlu olacaklardır.

İthal malın gümrük kıymeti, malın satış bedelidir. Satış bedeli, Türkiye'ye ihraç amacıyla yapılan satışta fiilen ödenen veya ödenecek fiyattır. Malın gümrük vergisine esas alınacak kıymetinin Türk Lirası olarak beyanı zorunludur. Fatura veya diğer belgelerde yazılı yabancı paralar, gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihte yürürlükte olan T.C. Merkez Bankası döviz satış kurları üzerinden Türk Lirasına çevrilir.

Hukuki İhtilafların Çözüm Yolları

Gümrük kanun’da Vergi Kaybına Neden Olan İşlemlere Uygulanacak Cezalar Gümrük Kanunun muhtelif maddeleri arasında düzenlenmiştir. Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda yer alan suç ve kabahatlere ilişkin hükümler saklıdır.

Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda suç veya kasten işlenen kabahat olarak tanımlanan fiillerin ancak taksirle işlenmeleri halinde idari para cezası verilebilmektedir.

Oluşabilecek para cezaları ise vergi kaybı, usulsüzlük, tasfiye durumuna bağlı CIF bedelinin %1’i ve kaçakçılık soruşturması kapsamında para cezaları olabilmektedir.

A. İtiraz ve Usulü

Yükümlüler kendilerine tebliğ edilen gümrük vergileri, cezalar ve idari kararlara karşı tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde bir üst makama, üst makam yoksa aynı makama verecekleri bir dilekçe ile itiraz edebilir. İdareye intikal eden itirazlar otuz gün içinde karara bağlanarak ilgili kişiye tebliğ edilir.

İtirazın reddi kararlarına karşı işlemin yapıldığı yerdeki idari yargı mercilerine başvurulabilir. Böyle bir durumda, söz konusu vergi davasının, itirazın reddine ilişkin tebligatın yükümlü ve/veya ceza muhatabına tebliği tarihinden itibaren otuz gün içerisinde açılması gerekmektedir.

Vergi davası açılması halinde, ihtilaf konusu vergi ve ceza kararının o aşamada ödenme zorunluluğu ortadan kalkmakta; ödeme, vergi mahkemesince tesis edilecek karar tarihine kadar ertelenmektedir. Vergi mahkemesince tesis edilecek kararın aleyhte olması halinde ödemenin yapılması gerekmektedir. Vergi mahkemesince tesis edilen karar aleyhine olan taraf, söz konusu karara karşı Danıştay nezdinde temyiz başvurusunda bulunabilecektir. Danıştay’ın vereceği karara karşı karar düzeltme yoluna başvurulabilir ancak bu yoldan sonra karar kesinleşmiş olduğundan ya idarenin söz konusu işlemi ortadan kalkar veya karar aleyhe sonuçlanmışsa idareye gereken ödeme yapılmalıdır.

B- Uzlaşma ve Usulü

Beyan ile gümrük idaresince yapılan tespit sonucunda belirlenen farklılıklara ilişkin tebliğ edilen gümrük vergileri alacakları ile Gümrük Kanununda ve ilgili diğer kanunlarda öngörülen cezalar hakkında; yükümlü veya ceza muhatabı tarafından, söz konusu eksiklik veya aykırılıkların kanun hükümlerine yeterince nüfuz edememekten veya kanun hükümlerini yanlış yorumlamaktan kaynaklandığının veya yargı kararları ile idarenin ihtilaf konusu olayda görüş farklılığının olduğunun ileri sürülmesi durumunda, idare yükümlüler veya cezanın muhatabı ile uzlaşabilir. Uzlaşma talebi, tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde, henüz itiraz başvurusu yapılmamış gümrük vergileri ve cezalar için yapılır.

Ayrıca, yükümlü tarafından yapılan beyanın ilgili gümrük idaresi tarafından kontrolü sonucu ek tahakkuku yapılarak yükümlüye tebliğ edilen gümrük vergi alacakları ile para cezası kararlarının tümü de uzlaşma kapsamında değerlendirilebilmektedir. Uzlaşmaya konu olabilecek gümrük vergi ve cezalarının Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu kapsamında düzenlenen suç/kabahatlerle ilişkili olması durumunda, söz konusu gümrük vergi ve cezaları uzlaşma kapsamında yer almamaktadır.

 

Yükümlü veya ceza muhatabı; üzerinde uzlaşılan ve tutanakla tespit olunan hususlar hakkında dava açamaz ve hiçbir mercie şikâyette bulunamaz.  Uzlaşma konusu yapılan gümrük vergileri ve cezalar, uzlaşma gerçekleştiği takdirde, uzlaşma tutanağının tebliğinden itibaren bir ay içinde ödenir.