EN-US 
TR-TR 
Mali Eylem Görev Gücü’nün (“The Financial Action Task Force”, “FATF”) daha sıkı gerçek faydalanıcılık standartları öngören güncellenmiş Tüzel Kişilerde Gerçek Faydalanıcılık Rehberi (“Rehber”) 10 Mart 2023’te yayımlandı.
Şirketler, vakıflar, ortaklıklar veya diğer tüzel kişilik veya kuruluş türleri gibi kurumsal araçlar, ticaret ve girişim faaliyetleri ile küresel ekonomide oynadıkları önemli rolün yanı sıra kendilerine özgü hukuki statüleri dolayısıyla gerçek faydalanıcıları ve işlemlerinin arkasındaki gerçek amaçları saklamaya yönelik tasarlanmış karmaşık yapılarda da kullanılabilmektedir. Kurumsal araçlar para aklama, rüşvet ve yolsuzluk, vergi dolandırıcılığı, terör finansmanı gibi birçok yasadışı faaliyetin gerçekleştirilmesi için kullanılabilmekte ve bu yasadışı faaliyetleri gerçekleştiren kişiler tarafından finansal sistemi manipüle ederek kimlikleri ile fonların kaynaklarını ve/veya nereye aktarıldığını ya da nihai amaçlarını gizlemeleri için cazip araçlar olabilmektedirler.
Kurumsal araçların kanuni sahipleri ve gerçek faydalanıcıları ile malvarlıklarının kaynağı ve faaliyetlerine ilişkin bilgilerin ilgili kurum ve otoritelere sağlanması, kurumsal araçların bu şekilde kötüye kullanılmasının önüne geçilmesine önemli katkı sağlamaktadır. Bu sorunlara çözüm sağlamak için FATF, ilk uluslararası gerçek faydalanıcılık ve şeffaflık standardını 2003’te hazırlamış ve 2012’de güçlendirmiştir. FATF, tüzel kişilerin uluslararası para aklama ve terör finansmanı için kötüye kullanılmasında genel olarak yeterli efektifliğin sağlanamadığı yönündeki FATF Ortak Değerlendirmelerini de dikkate alarak, tüzel kişiliklerin kötüye kullanılmasını engellemek ve caydırmak amacıyla güncel revizyonlarla uluslararası tüzel kişilerde gerçek faydalanıcılık standartlarını güçlendirmeye devam etmektedir.
Güncellenen tüzel kişilerde şeffaflık ve gerçek faydalanıcılık hakkındaki Tavsiye 24 (“Tavsiye 24”) ile ülkelerin çok yönlü bir yaklaşımla gerçek faydalanıcılık ve mülkiyete ilişkin bilgileri toplanması ve bu bilgilerin yeterli, doğru ve güncel bir şekilde ilgili yetkili kuruluşlara zamanında ulaştırılmasının sağlanabilmesi için farklı mekanizmaları birlikte kullanmaları istenmektedir.
Tavsiye 24 revizyonları ile ülkelerin risk bazlı bir yaklaşım izleyerek, yalnızca söz konusu ülkede kurulmuş olanlarla sınırlı olmayacak şekilde kendi ülkeleri ile yeterli miktarda bağı bulunan yabancı tüzel kişiler dahil kendi ülkelerinde bulunan tüzel kişiler bakımından riskleri değerlendirmeleri öngörülmektedir. Değişiklikler ile ilgili otoritelerce bilgiye erişimin hızlı olmasının ve bilginin gerçek faydalanıcıyı tanımlamak için yeterli, doğrulanmış ve güncel olmasının önemi özellikle vurgulanmaktadır. Şeffaflık ve gerçek faydalanıcılığa ilişkin FATF standartlarının öncelikli amacının kurumsal araçların para aklama ve terör finansmanı için kötüye kullanılmasının engellenmesi olmakla beraber, vergi suçları ve yolsuzluk gibi başka suç kategorilerinin tespit edilmesi ve engellenmesine ilişkin çalışmalara da katkıda bulunabileceği, FATF Tavsiyeleri’nin benimsenmesinin bu tür önemli suçlara karşı mücadele ve diğer uluslararası anlaşmalara uyum bakımından da önem taşıdığının altı çizilmektedir. Bu çerçevede Tavsiye 24 bakımından güncel gelişmeleri yansıtacak şekilde, tüzel kişiler bakımından önceki FATF rehber metinlerinin güncellenmiş bir versiyonu olarak bu yeni Rehber yayımlanmıştır.
Çok Yönlü Yaklaşım
Rehber ile gerçek faydalanıcılık bilgilerinin yeterli, doğru ve güncel olması unsurlarının eşit derecede önemli olduğu vurgulanmakta ve FATF ortak değerlendirme sonuçlarına göre ülkelerin tek yönlü bir yaklaşım yerine birden fazla bilgi kaynağı kullanan çok yönlü bir yaklaşım benimsemelerinin bu üç unsurun sağlanarak tüzel kişiliklerin kötüye kullanımının engellenmesi için daha etkili olduğunun görüldüğü belirtilmektedir. Bu kapsamda, çok yönlü yaklaşımın efektif olarak benimsenebilmesi için sürece dahil olan farklı paydaşların rollerinin net olması gerekmektedir. Tavsiye 24 revizyonlarına göre bu çok yönlü yaklaşımın söz konusu bölgedeki risklere göre asgari olarak (i) şirketler tarafından sağlanacak bilgileri, (ii) ilgili sicil veya benzer alternatif mekanizmaları ve (iii) diğer tamamlayıcı bilgi kaynaklarını içermesi gerekmektedir. Burada sayılan alternatif mekanizma ve diğer tamamlayıcı bilgi kaynaklarından bazıları finans kuruluşları ve FATF tarafından belirlenen finans kuruluşu olmayan işletme ve meslekler (“Designated Non-Financial Businesses and Professions” veya “DNFBP”) tarafından toplanıp yönetilen bilgiler veya borsalar tarafından tutulan mülkiyet ve gerçek faydalanıcılık bilgileridir.
Yeterlilik
Rehber çerçevesinde “Yeterli” bilgi gerçek faydalanıcı olan gerçek kişi veya kişilerin kimliklerinin ve gerçek faydalanıcılığı sağlayan yöntem ya da mekanizmaların belirlenmesi için yeterli olan bilgi olarak tanımlanmaktadır. Bu kapsamda isim – soy isim, vatandaşlık, doğum tarihi gibi bilgiler kişilerin kimliğinin belirlenmesi; pasaport numarası ve türü, vergi numarası, doğum yeri ve ikamet adresi gibi bilgiler kimliğin teyit edilmesi için kullanılabilmektedir. Benzer şekilde söz konusu gerçek kişilerin gerçek faydalanıcı olmalarını sağlayan yöntem ve mekanizmalar bakımından katılım türü, oy hakkı veya kontrol yöntemi, pay oranı, mülkiyet ve/veya kontrol bilgileri, sürece dahil olan aracı ve diğer kişilerin bilgileri gibi bilgiler bu yöntem ve mekanizmaların ne olduğunun ve kapsamlarının belirlenmesi için önem arz etmektedir. Bunların yanı sıra vakıf ve benzeri tüzel kişilikler içinse kuruculuk, yönetim üyeliği gibi rol ve pozisyon bilgilerinin de kayıt altına alınması önerilmektedir.
Doğruluk
Rehber gerçek faydalanıcıların tespit edilmesini takiben bu bilginin çeşitli aşamalarda benimsenecek kontroller ve diğer süreçler ile teyit edilmesi gerektiğini belirtmektedir. Bu teyit gerekliliği çok yönlü yaklaşım çerçevesinde bütün unsurlara ayrı ayrı uygun yöntemlerle uygulanmalıdır. Teyit yöntemleri şirketler tarafından sağlanan yönetim kurulu kararları, hisse senetleri gibi belgelerin kontrol edilmesinden gerçek faydalanıcı bilgilerinin risk seviyesine manuel veya göre gerekli durumlarda otomatik olarak çeşitli veri tabanlarıyla çapraz karşılaştırılmasına kadar çeşitli şekillerde gerçekleştirilebilmektedir. Rapor ile ülkelerin risk değerlendirmeleri uyarınca çeşitli kayıt ve kaynaklarda yer alan bilgiler arasındaki çelişkileri raporlayarak teyit süreçlerine destek olan mekanizmaların oluşturulmasının değerlendirilmesi de önerilmektedir. Bu mekanizmalar benimsenirken çelişkileri raporlayacak kuruluşların erişim seviyesi, çelişkilerin önem derecesi, çelişkilere ilişkin geri bildirim sistemleri, çelişki raporlarının kayıt altına alınması ve bu raporlar bakımından ortaya çıkabilecek kişisel veri güvenliği riskleri unsurlarının bir arada değerlendirilmesi gerektiği vurgulanmaktadır.
Güncellik
Rehber gerçek faydalanıcı bilgilerinin son unsuru olan güncellik unsurunun da her aşamada göz önünde bulundurularak ülkelerin gerçek faydalanıcı bilgilerinin mümkün olduğunca güncel olmasının sağlanması için gerekli mekanizmaları benimsemeleri gerektiği belirtilmektedir. Bu çerçevede ülkelerin gerçek faydalanıcı bilgilerinin makul periyotlarda güncellenmesi için net ve uygulanabilir bir yapı benimseyerek değişiklik veya güncelliğini kaybetmiş bilgilerin tespiti halinde söz konusu bilgilerin güncellenmesinin sağlamaları tavsiye edilmektedir. Bu doğrultuda bilgilerin güncelliğinin sağlanmasının güçleşmesi ihtimalini doğurabilecek olası mücbir sebep halleri ve teknolojik aksaklıklar gibi problemlerin süreçler kapsamındaki her bir mekanizma için önceden tespit edilerek bunları yeterince aşmaya veya ortadan kaldırmaya imkan sağlayacak önlemlerin önceden belirlenmesinin önemi vurgulanmaktadır.
Şafak Herdem, Kortan Gödekoğlu
