Avrupa Parlamentosu’ndan Veri Yönetişimi ve Paylaşımına Dair Yeni Kurallar

Veri paylaşımı ve yeniden kullanımı, yapay zeka teknolojisinin kullanımını geliştirmek ve yaygınlaştırmak için önemli olduğu gibi nesnelerin interneti verilerinin kullanımı ile üretimde artış sağlanması ve masrafların azaltılmasına imkan tanınması yoluyla ekonomik büyümeye katkı sağlaması açısından da önem arz etmektedir. Avrupa Komisyonu'na göre, kamu kurumları, işletmeler ve vatandaşlar tarafından üretilen verilerin 2018 ile 2025 yılları arasında beş kat artması beklenmektedir.

Avrupa Parlamentosu Endüstri, Araştırma ve Enerji Komitesi’nce yayımlanan, veri paylaşımına olan güveni artırmayı, veri pazarının tarafsızlığına ilişkin yeni kurallar oluşturmayı ve kamu sektörü tarafından tutulan belirli verilerin yeniden kullanımını kolaylaştırmayı amaçlayan Veri Yönetişimi Yasası (“DGA”) hakkındaki tutumunu ortaya koyan bir rapor (“Rapor”) ile bazı hususları açıklığa kavuşturdu.  Avrupa Parlamento’su (“Parlamento”) 16 Temmuz, 2021 tarihinde yaptığı duyuruyla, DGA ile, mevcut düzenleme kapsamında yer almayan kamu sektörü elindeki bazı sağlık, tarım veya çevre verileri gibi veri gruplarının da yeniden kullanımının sağlandığının altını çizdi. Duyuru kapsamında, veri paylaşımını kolaylaştırmanın, özellikle yapay zekâ potansiyelini ortaya çıkarmak açısından önemi ve start-up'ların ve işletmelerin Avrupa Birliği (“AB”) standartları ve değerlerine dayalı bir ekosistem geliştirmesine yardımcı olacağı vurgulanmıştır. Rapor ile, özellikle büyük teknoloji şirketlerinin DGA kapsamına dahil edilmesi amacıyla  veri aracılık hizmetleri de dahil olmak üzere mevzuatın kapsamını netleştirilirken, kamu sektörü kurumlarının belirli verilerin yeniden kullanımı için münhasır haklar yaratan anlaşmalar yapmaktan kaçınması gerektiği  ifade edilmiş, küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin ve start-up’ların daha çok veriye erişmesine imkan sağlayacağı değerlendirilerek bu tür münhasırlık tanıyan anlaşmaların on iki aylık sürelerle sınırlı tutulması önerilmiştir.

Ayrıca özel nitelikli kamu sektörü verilerinin AB dışındaki ülkelere aktarımının yalnızca veri aktarılan ülkenin AB ile aynı düzeyde korumaya sahip olması şartıyla mümkün olabileceği ve bu düzeyde veri güvenliği sağlayan ülkelerin AB Komisyonu tarafından belirleneceği açıklanmakla veri ihlallerine karşı üye devletlerin yaptırımlar öngörmesi gerektiği hususuna vurgu yapılmıştır.

Bunların yanı sıra Parlamento tarafından yayımlanan duyuruda, açık rıza ile veya bilimsel araştırma, sağlık veya iklim değişikliğiyle mücadele gibi konularda kamu yararı için gönüllü olarak kullanıma sunulan veriler ile elde edilen potansiyelden yararlanmak için, yasalarla düzenlenmek üzere, AB'de tanınmış 'veri gönüllülüğü' kuruluşlarınca bir kayıt sistemi üzerinde veri havuzları oluşturulması gerektiğine değinilmiştir.

Yayımlanan duyuruda dosyadan sorumlu Milletvekili Angelika Niebler’in, Raporun amacının özellikle KOBİ'ler için veri paylaşımını zorlaştırmak değil, kolaylaştırmak olduğu, adil rekabet ve verilere erişim sağlamak için temel kurallar belirlenerek yaşanması öngörülen endüstriyel veri devrimine dair öngörülü davranmak niyetini vurgulayan ifadelerine yer verilmiştir.

Simge Kılıç, Meryem Özbek