Avrupa Birliği Yaptırımları: Kredi Derecelendirme Hizmetleri Hakkında Sık Sorulan Sorular

Avrupa Komisyonu (“Komisyon”) tarafından, 1 Haziran 2022 tarihinde Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik askeri saldırganlığının ardından kabul edilen yaptırımlarla ilgili kredi derecelendirme hizmetlerine ilişkin Sık Sorulan Sorular (“SSS”) yayımlanmıştır.

Öncelikle SSS ile, “kredi derecelendirme hizmetleri” teriminin talep edilmemiş ve bağımsızlar dahil olmak üzere her tür derecelendirmeyi kapsayıp kapsamadığına açıklık getirilmiştir. (AB) 833/2014 sayılı Konsey Tüzüğü'nün (“Konsey Tüzüğü”) 5j(1) maddesi uyarınca, 15 Nisan 2022 tarihinden itibaren Rusya'da ikamet eden herhangi bir Rus vatandaşı veya gerçek kişiye veya Rusya'da yerleşik herhangi bir tüzel kişi, kurum veya teşebbüse kredi derecelendirme hizmeti vermek yasaktır. Farklı derecelendirme türleri arasında ise bir ayrım yoktur. Ayrıca, (CFSP)2022/430 sayılı Konsey Kararı, herhangi bir Rus gerçek kişi veya teşebbüsüne kredi derecelendirme faaliyetleri ile ilgili olarak herhangi bir kredi derecelendirme hizmetinin sağlanmasının yanı sıra abonelik hizmetlerine erişimin yasaklandığının altını çizmektedir.

(EC) 1060/2009 sayılı Tüzüğe (“CRA Tüzüğü”) göre, “talep edilmeyen kredi notları”, bir kredi derecelendirme kurumu tarafından talep edilmesi dışında verilen kredi notlarıdır.

CRA Tüzüğü'nün 3(1)(v) maddesi uyarınca “devlet kredi notu”: (i) derecelendirilen teşebbüsün bir Devlet veya bir Devletin bölgesel veya yerel otoritesi olduğu bir kredi notu ve (ii) borç veya finansal yükümlülüğün, borç senedinin veya diğer finansal aracın ihraççısının bir Devlet veya bir Devletin bölgesel veya yerel otoritesi veya bir Devletin veya bölgesel veya yerel bir otoritenin özel amaçlı aracı olması durumundaki bir kredi notu olarak tanımlanmıştır. Tanımda yer alan Rus egemenlerinin tüzel kişiliğe sahip olmaları nedeniyle yasak kapsamına girmektedir.

Yaptırımların kapsamına ilişkin kilit unsur, Rusya'da ikamet eden herhangi bir Rus vatandaşı veya gerçek kişiye veya Rusya'da yerleşik herhangi bir tüzel kişi, kurum veya teşebbüse kredi derecelendirme hizmeti verilip verilmediğidir. Bu kriterin yerine getirilip getirilmediği, Konsey Tüzüğü’nün 12. maddesini dikkate alması gereken, amacı veya etkisi Konsey Tüzüğü’ndeki yasakları dolanmak olan faaliyetlere bilerek ve isteyerek katılmanın yasak olduğunu öngören durumun gerçek bir değerlendirmesini gerektirmektedir.

Ek olarak, kredi derecelendirme hizmetlerinin hem gözetim hem de yeni ihraç faaliyetlerini ve diğer derecelendirme dışı hizmetleri kapsayıp kapsamadığı sorusuna açıklık getirilmiştir.

CRA Tüzüğü madde 3(1)(o), kredi derecelendirme faaliyetlerinin, veri ve bilgi analizi ile kredi notlarının değerlendirilmesi, onaylanması, yayınlanması ve gözden geçirilmesi anlamına geldiğini belirtmektedir. CRA Tüzüğü Ek 1, Bölüm B, paragraf 4 uyarınca, bir kredi derecelendirme kurumu, kredi notu tanziminden başka yan hizmetler de sağlayabilmektedir.

Yan hizmetler, kredi derecelendirme faaliyetlerinin bir parçası değildir; piyasa tahminlerini, ekonomik trend tahminlerini, fiyatlandırma analizini ve diğer genel veri analizlerinin yanı sıra ilgili dağıtım hizmetlerini içerirler.

Kredi derecelendirme hizmetleri bu nedenle kredi derecelendirme faaliyetlerinden daha geniş bir kavramdır. Kredi derecelendirme hizmetleri, veri ve bilgi analizinin yanı sıra kredi notlarının değerlendirilmesi, onaylanması, yayınlanması ve gözden geçirilmesine ek olarak yan hizmetleri de kapsar. Gözetim ve gözden geçirme faaliyetleri, bir kredi notunun korunmasına, değiştirilmesine veya geri çekilmesine yol açabileceğinden, kredi derecelendirme hizmetleri kavramı kapsamındadır. Bu nedenle, Rusya'da ikamet eden herhangi bir Rus vatandaşı veya gerçek kişiye veya Rusya'da yerleşik herhangi bir tüzel kişi, kurum veya teşebbüse piyasa tahminleri, ekonomik eğilim tahminleri, fiyat analizi ve diğer genel veri analizlerinin yanı sıra ilgili dağıtım hizmetlerini içeren herhangi bir hizmet de yasaktır.

Bununla birlikte, “kredi derecelendirme faaliyetleriyle ilgili herhangi bir abonelik hizmetine erişim” tanımının, derecelendirme dağılımı gibi bağlı kuruluşların faaliyetlerine atıfta bulunup bulunmadığı da SSS ile açıklanmıştır.

CRA Tüzüğü Madde 2(1), CRA Tüzüğü'nün birliğe kayıtlı kredi derecelendirme kurumları tarafından verilen ve kamuya açıklanan veya abonelik yoluyla dağıtılan kredi notları için geçerli olduğunu vurgulamaktadır. Bu nedenle abonelik, kredi notları dağıtmanın bir yoludur.

Konsey Tüzüğü'nün 5j(2) maddesi kapsamında, 15 Nisan 2022 tarihinden itibaren Rusya'da ikamet eden herhangi bir Rus vatandaşı veya gerçek kişiye veya Rusya'da yerleşik herhangi bir tüzel kişi, kurum veya teşebbüse kredi derecelendirme faaliyetleri ile ilgili herhangi bir abonelik hizmetine erişim sağlanması yasaktır.

Yasak kapsamı CRA Tüzüğü ile sınırlı olmadığından, sadece CRA Tüzüğü’ne tabi kişiler tarafından değil, herhangi bir tüzel veya gerçek kişi tarafından sağlanan abonelik hizmetleri için geçerlidir. Bu nedenle bu, yalnızca CRA'ları ve bağlı teşebbüslerini değil, kredi derecelendirme faaliyetleriyle ilgili olarak abonelik hizmetlerine erişim sağlayan tüm teşebbüsleri de içermektedir.

Bir diğer SSS ile, yaptırımların uygun bulunan derecelendirmeler için geçerli olup olmadığı, geçerliyse, CRA'nın AB dışı bir kurumdan derecelendirme yapamayacağı veya derecelendirmeyi onaylayamayacağı anlamına mı geldiği sorusuna açıklık getirilmiştir.

Bu kapsamda, Konsey Tüzüğü farklı derecelendirmeler arasında bir ayrım yapmamakta ve (CFSP) 2022/430 sayılı Konsey Kararı, herhangi bir Rus gerçek kişi veya teşebbüsüne kredi derecelendirme faaliyetleriyle ilgili olarak herhangi bir kredi derecelendirme hizmetinin sağlanmasının yanı sıra abonelik hizmetlerine erişimin yasaklandığının altını çizmektedir. Ayrıca, CRA Tüzüğü madde 4(4), 3. fıkra uyarınca onaylanan bir kredi notunun, AB içinde kurulmuş ve bu, CRA Tüzüğü uyarınca tescil edilmiş bir kredi derecelendirme kurumu tarafından verilen bir kredi notu olarak kabul edileceğini vurgulamaktadır.

Ek olarak, Konsey Tüzüğü'nün kapsamının, kredi derecelendirme kurumları ile sınırlı olmayıp, verilecek hizmetler veya gerçekleştirilecek faaliyetlere odaklandığı belirtilmiştir. Bu nedenle, bu hizmetleri sunan veya faaliyetleri gerçekleştiren tüm teşebbüslerin, CRA'lar ve bunların bağlı teşebbüslerinin ötesinde kapsanmaktadır.

Konsey Tüzüğü’nün 5j maddesi, grup içi ve grup dışı derecelendirme hizmetleri arasında ayrım yapmamaktadır. Bu kapsamda, AB'de Rusya'daki yan teşebbüsü için derecelendirme modelleri sağlayan ana şirket bünyesinde verilen derecelendirme hizmetlerinin kısıtlamalar kapsamına girip girmeyeceğine ilişkin açıklama yapılmıştır. (AB) 575/2013 sayılı Tüzük’ün (“Sermaye Gereksinimleri Tüzüğü”) 142. maddesi kapsamında tanımlanan ve grup içi paylaşılan modeller kapsamına giren içsel derecelendirme bazlı modellerin, derecelendirme hizmeti sunumundan oluşmadığı için Konsey Tüzüğü 5j. madde yasağı kapsamı dışında olduğu belirtilmiştir.

Konsey Tüzüğü Madde 5j'de kredi derecelendirme hizmetlerine yapılan atfın, puanlama hizmetleri gibi hizmetlerin sağlanmasını kapsayıp kapsamadığı da açıklanmıştır.  (AB) 2022/428 sayılı Konsey Tüzüğü ile değiştirilen 833/2014 Sayılı Konsey Tüzüğü (AB) kapsamı, kredi derecelendirme kuruluşlarından bahsetmemekte, verilecek hizmetlere veya gerçekleştirilecek faaliyetlere odaklanmaktadır.

CRA Tüzüğü madde 3(1)(a) kredi derecelendirmesini, derecelendirme kategorilerinin yerleşik ve tanımlanmış bir sıralama sistemi kullanılarak yayımlanan, bir işletmenin, bir borcun veya finansal yükümlülüğün, borç senedinin, imtiyazlı hissenin veya diğer finansal aracın veya bu tür bir borç veya finansal yükümlülüğün, borç teminatının, imtiyazlı hissenin veya diğer finansal aracın ihraççısının kredibilitesine ilişkin görüş olarak tanımlamaktadır. CRA Tüzüğü 3 (1) (y) maddesi ise, kredi puanını, bir derecelendirme analistinden kayda değer ölçüde derecelendirmeye özgü herhangi bir analitik girdi olmaksızın, yalnızca önceden belirlenmiş bir istatistiksel sisteme veya modele dayalı verilerin özetlenmesi ve ifade edilmesinden elde edilen kredibilitenin bir ölçüsü olarak tanımlamaktadır.

Bu nedenle, bu hizmetleri sunan veya faaliyetleri gerçekleştiren tüm teşebbüsler kapsam dahilindedir. Buna karşılık, bu, Rusya'da ikamet eden herhangi bir Rus vatandaşı veya gerçek kişiye veya Rusya'da yerleşik herhangi bir tüzel kişi, kurum veya teşebbüse böyle bir hizmetin sağlanması veya bu tür bir faaliyetin gerçekleştirilmesi kapsanmaktadır.

Bununla birlikte, Rusya'da ikamet eden herhangi bir Rus vatandaşı veya gerçek kişiye veya Rusya'da yerleşik herhangi bir tüzel kişi, kurum veya teşebbüsün kredibilitesi veya mali durumuna ilişkin puanlama hizmetlerinin, kredi derecelendirme faaliyetlerine ilişkin kredi derecelendirme hizmetleri veya abonelik hizmetleri olup olmadığı olgusal bir sorudur. Bu kapsamda Konsey Tüzüğü'ndeki, yasakları dolanma amacı veya etkisi olan faaliyetlere bilerek ve kasten katılmayı yasaklayan hüküm unutulmamalıdır.

Ayrıca, Rusya'da ikamet eden herhangi bir Rus vatandaşı veya gerçek kişiye veya Rusya'da yerleşik herhangi bir tüzel kişi, kurum veya teşebbüsün derecelendirilmesinin bir kredi notunun analizini, değerlendirilmesini, onaylanmasını ve verilmesini içermekte olup Konsey Tüzüğü kapsamına girdiği ve bu nedenle yasak olduğu belirtilmiştir.

Konsey Tüzüğü'nün kapsamı, sunulacak hizmetler veya gerçekleştirilecek faaliyetlere odaklanmaktadır. Bu nedenle, bu hizmetleri sunan veya faaliyetleri yürüten tüm teşebbüsler, kime sağlandığına bakılmaksızın kapsanmaktadır.

Son olarak, Konsey Tüzüğü madde 5j’de Rusya'da ikamet eden bir Rus vatandaşı veya gerçek kişiye yapılan atfın, söz konusu kişinin Rusya dışında geçici oturma izninden yararlandığı veya sadece sınırlı bir süre ikamet ettiği bir Üye Devlette mülk sahibi olduğu durumları kapsayıp kapsamadığı açıklanmıştır. Buna göre, Konsey Tüzüğü madde 5j(3) uyarınca, kredi derecelendirme hizmetleri ve ilgili abonelik hizmetleri ile ilgili yasaklar, bir Üye Devlet vatandaşları veya bir Üye Devlette geçici veya kalıcı oturma iznine sahip gerçek kişiler için geçerli değildir.

Şafak Herdem, Esra Temur