Avrupa Birliği Yaptırımları: Gaz İthalatına İlişkin Sık Sorulan Sorular

Avrupa Komisyonu (“Komisyon”) tarafından, Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik askeri saldırganlığının ardından kabul edilen yaptırımlarla ilgili gaz ithalatına ilişkin Sık Sorulan Sorular (“SSS”) yayımlanmıştır.

Öncelikle SSS ile, 31 Mart tarihli 172 sayılı Rusya Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi'nin (“Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”) kabul edilmesinin, (AB) 833/2014 sayılı Konsey Tüzüğü kapsamında AB gaz ithalatçıları için önemine değinilmiştir. Buna göre Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, Rus gaz tedarikçileri ile AB teşebbüsleri arasında akdedilen tedarik sözleşmelerinin yürütülmesine ilişkin yasal çerçeveyi önemli ölçüde değiştirerek, her bir AB teşebbüsüne yeni yükümlülükler getirmektedir. AB teşebbüsleri, yeni Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin uygulama önlemlerine ancak bu önlemlere uyumun (AB) 833/2014 sayılı veya (AB) 269/2014 sayılı Konsey Tüzükleri kapsamındaki kısıtlayıcı önlemlerden kaynaklanan yükümlülüklerle çelişmediği takdirde yasal olarak uyabilecektir.

Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi kurallarına uyulmasının yaptırımlarla neden çelişebileceği de açıklanmıştır. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, tedarikçinin hesabına Euro veya Doların yatırılmasının artık sözleşmeden doğan yükümlülüklerin yerine getirilmesi olarak değerlendirilmediği yeni bir ödeme prosedürü getirmektedir. Bunun yerine, AB teşebbüsleri tarafından alınan Euro veya Doların Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi uyarınca rubleye dönüştürülmesi gerekmekte olup AB teşebbüsleri yalnızca Euro veya Dolardan dönüştürme işlemi başarıyla tamamlandıktan ve ödeme ruble olarak yapıldıktan sonra sözleşme yükümlülüklerini yerine getirmiş sayılacaktır. Tamamen Rus makamlarının elinde olan bu süreç, Rusya'nın AB yaptırımları kapsamında yasaklanan Merkez Bankası'nın varlık ve rezervlerinin yönetimiyle bağlantılı bir dizi işlemle Rusya Merkez Bankası'nı da bu sürece dahil etmesine olanak sağlayacaktır. Dönüştürme işlemi belirsiz bir süre alabileceğinden, bu süre zarfında döviz tamamen Merkez Bankası dahil Rus makamlarının elinde olduğundan, AB teşebbüslerinin verdiği bir kredi olarak bile değerlendirilebilecektir.

Bununla birlikte, Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin kabul edilmesinden sonra AB hukuku ile çelişmeden doğalgaz ödemesi yapmanın hala mümkün olduğu belirtilmiştir. AB teşebbüsleri, Rus karşı taraflardan, sözleşmeden doğan yükümlülüklerini, Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin kabulünden önce olduğu gibi, yani ödenmesi gereken tutarı Euro veya Dolar olarak yatırarak yerine getirmelerini isteyebilecektir. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, AB kısıtlayıcı tedbirlerine uygun bir ödeme sürecini engellememekle birlikte Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin gerekliliklerinden sapma prosedürü henüz net değildir.

Bir diğer SSS ile, AB gaz ithalatçılarının, duruma ilişkin kabul edilebilir bir çözüm veya ek bilgi aramak için Gazprom ve GazpromBank ile ilişki kurmasına izin verilip verilmediği, gaz ödemeleri için GazpromBank'ta euro hesabı açmalarına izin olup olmadığına ilişkin açıklama yapılmıştır. Bu kapsamda, mevcut yaptırımlar, (AB) 833/2014 sayılı Konsey Tüzüğü madde 5(1)(a) ve (6)'ya göre Gazprom veya GazpromBank ile ilgili yeniden finansman yasaklarının ötesinde, anlaşmayı ve aynı şekilde GazpromBank'ta hesap açılmasını da yasaklamamaktadırlar. Bununla birlikte, bu tür bir taahhüt veya hesap, (AB) 833/2014 sayılı Konsey Tüzüğü veya (AB) 269/2014 sayılı Konsey Tüzüğü'ndeki diğer yasakların ihlaline yol açmamalıdır.

Son olarak, AB operatörlerinin, ödeme yükümlülüklerinin bu transferle sona erdiğine dair daha önce veya aynı anda net bir beyanda bulunurlarsa, GazpromBank'taki belirtilen hesaba Euro cinsinden transfer yapabilecekleri açıklanmıştır. AB teşebbüsleri Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin kabulünden önce olduğu gibi, mevcut sözleşmeler kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmeyi düşündüklerini ve halihazırda yerine getirdikleri ödemeye ilişkin sözleşme yükümlülüklerini mevcut sözleşmeler doğrultusunda Euro veya Dolar olarak dikkate aldıklarını açıkça belirtebileceklerdir. Ek olarak, bu prosedürün Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi kuralları çerçevesinde mümkün olduğuna dair Rus tarafından teyit alınması tavsiye edilmiştir.

Şafak Herdem, Esra Temur