EN-US 
TR-TR 
21. yüzyılın gittikçe gerilen rekabet ortamında kuruluşlar faaliyetlerini farklı sebeplerle ülke dışına taşımakta ve dolayısıyla ticaret savaşlarının da bir etkileşim alanını oluşturan ihracat kurallarına uyma zorunlulukları her zamankinden daha karmaşık bir yapıda yönetim gerektirmektedir. İhracat yapan birçok kuruluş, bu düzenlemelerin farkında olmadıkları veya bu düzenlemeleri ihlal etmelerine veya ihracatı bilinen sözlük ve gümrük mevzuatı anlamıyla sınırlı olarak yorumlanmaları neticesinde hukuka uyarlılık teşkil eden durumların ortaya çıkması neticesinde ağır para cezaları ile karşı karşıya kalabilmektedir. Bu tür durumlarla karşı karşıya kalmamak adına şirketlerin, günlük işlemlerin önemli bir parçası haline gelen ithalat ve ihracatlarını düzenleyen yasa ve yönetmelikleri kapsamlı bir şekilde takip etmeleri önerilmektedir. ABD İhracat İdaresi Regülasyonu da (“EAR”) özellikle ABD teknolojisi veya ABD üzerinden geçen herhangi bir ticaretin tabi olduğu kuralları düzenlemesi bakımından önem arz etmektedir. Bu yazımızda, EAR’ın genel hatlarını anlatmaya çalışacağız.
ABD İhracat İdaresi Regülasyonu Nedir?
EAR, uyumluluk denetimi Amerika Birleşik Devletleri Ticaret Bakanlığı Sanayi ve Güvenlik Dairesi (“BIS”) tarafından yönetilen bir ihracat düzenlemesidir. Genel olarak EAR, bir kişi veya kurumun ihracat kontrollerine tabi belirli ürünleri ABD'den ihraç edip edemeyeceğini, yabancı bir ülkeden yeniden ihraç edip edemeyeceğini veya yabancı bir ülkede bir kişiden diğerine aktarımı halinde uygulanması gereken hususları düzenlemektedir.
EAR’ın Kapsamı Nedir?
EAR kapsamında ihracat kontrollerine tabi ürünler, diğer ABD makamlarının münhasır yetki alanına girmeyen, sivil kullanım amaçlı ürünler, çoklu kullanımlı ürünler (sivil kullanım için üretilmiş ancak terörizm veya askeri amaçlarla kullanılabilecek veya kullanılacak şekilde değiştirilebilecek ürünler) ve diğer düzenlemelerle kontrol edilmeyen aşağıdaki unsurları taşıyan ürünleri içermektedir:
– ABD'de bulunan bütün ürünler (ABD Dış Ticaret Bölgesi ve ABD’nin transit geçiş olarak kullanıldığı durumlar dahil),
– Nerede olduğuna bakılmaksızın ABD menşeili bütün ürünler,
– ABD dışı menşeili olup ihracat kontrollerine tabi belirli öğeler içeren ürünler veya belirli oranda ihracat kontrollerine tabi ABD teknolojisi içeren yazılımlar (de minimis kuralı),
– ABD menşeili teknoloji veya yazılımın doğrudan ürünü olan ABD dışı menşeli öğeler,
– ABD dışında bulunan tesislerde üretilen ABD menşeili teknoloji veya yazılımın doğrudan ürünü olan öğeler,
– Ulusal güvenlik, nükleer silahların yayılmasının önlenmesi, ABD dış politikası gibi çeşitli nedenlerle ihracatı kontrole tabi tutulan öğeler,
İhracat Ötesi Kontrol
EAR'ın ihracat kontrol hükümleri temel olarak ABD'den yapılan ihracatla ilgilidir. Bununla birlikte, bazı hükümlerin “ihracat” terimine geniş anlam verdiğini, ABD dışındaki işlemlere veya ihracat dışındaki faaliyetlere uygulandığını görmek mümkündür. Buna göre EAR, ihracatın ötesine geçen ve kapsamına aldığı bu faaliyetleri aşağıdaki gibi sıralamıştır:
Yeniden İhracat (Re-Export): Bir öğenin ABD’den yabancı bir ülkeye ihraç edildikten sonra, ilk yabancı ülkeden ikinci bir yabancı ülkeye ve devamında gelen her türlü ihracatı.
İhracat Kabul Edilme (Deemed Export): Yabancı bir kişiye veya kuruma teknoloji, yazılım veya kaynak kodunun gönderilmesi veya başka bir şekilde aktarılması. E-mail, telefon görüşmeleri, toplantı ve müzakereler de dahil olmak üzere bu kapsama girebilmektedir.
Ülke İçi Transfer: ABD’den ihraç edilen bir öğrenin yabancı ülke içerisinde nihai kullanımını veya nihai kullanıcısını değiştirecek şekilde transfer edilmesi.
Yabancı Ürünler: De minimis kuralını aşan derecede kontrole tabi ABD menşei içerik içeren veya EAR'da belirtilen “teknoloji”, “yazılım” veya bir üretim tesisi veya onun ana bileşeninin doğrudan ürünü olan ABD dışında üretilen öğelerin yurt dışından yapılan ihracatları, yeniden ihracatları veya ülke transferleri.
EAR Kapsamındaki Genel Yasaklar ve Kısıtlamalar
EAR kapsamında, genel sınıflandırmada on kısıtlama belirlenmiştir:
Buna göre;
Lisans veya muafiyet olmadan, EAR'a kapsamındaki hiçbir öğe EAR kapsamında listelenen ülkelere aktarılamaz veya yeniden ihraç konusu yapılamaz.
Lisans veya muafiyet olmadan, kontrollü ABD menşeili emtiaları içeren yabancı menşeili öğelerin ihracatı veya yeniden ihracatı yapılamaz.
Lisans veya muafiyet olmadan, ABD dışında üretilmiş ve fakat ABD’nin teknoloji ve yazılım sahipliği kapsamında doğrudan ürünü statüsünde olan öğelerin ihraç veya yeniden ihracı yapılamaz.
Lisans veya lisans istisnası olmadan Reddedilen Kişiler Listesi kapsamındaki kişi ve kurumlara ihracat, yeniden ihracat yapılamaz.
Lisans olmaksızın tanımlanmış nihai kullanıcı ve kullanım amacıyla ihracat, yeniden ihracat yapılamaz.
Lisans olmaksızın EAR’a tabi bir öğenin ABD’nin ambargo uyguladığı ülkelere ihracatı veya yeniden ihracatı yapılamaz.
ABD kişilerinin nükleer patlayıcı cihazlar, füzeler ve kimyasal veya biyolojik silahla ilgili ihracata esas faaliyetleri kısıtlanmıştır.
Lisans veya lisans istisnası olmadan Ermenistan, Azerbaycan, Belarus, Kamboçya, Küba, Gürcistan, Kazakistan, Kırgızistan, Laos, Moğolistan, Kuzey Kore, Rusya, Tacikistan, Türkmenistan, Ukrayna, Özbekistan ve Vietnam’a ihracat veya yeniden ihracat yapılamaz, bu ülkeler transit geçiş olarak kullanılamaz.
Bir lisans veya lisans muafiyetinin hüküm ve koşulları ihlal edilemez.
EAR veya EAR dahilinde verilen herhangi bir emir, lisans, muafiyet veya başka bir yetkilendirmenin ihlal edildiği, ihlal edilmek üzere olduğu veya planlandığı bilgisiyle EAR'a tabi olan hiçbir ürün kısmen veya tamamen satılamaz, devredilemez, dışa aktarılamaz, yeniden ihraç edilemez, finanse edilemez, satın alınamaz, kaldırılamaz, saklanılamaz, depolanamaz, kullanılamaz, ödünç alınamaz, taşınılamaz veya hizmet verilemez.
İhraç Ettiğiniz Ürün İçin İhracat Lisansı Almanız Gerektiğine Nasıl Karar Verilir?
EAR kapsamında kontrole tabi olan ve herhangi bir muafiyeti uygulanmayan ürünlerin ihracatının yapılabilmesi için ABD Ticaret Bakanlığı’ndan ihracat lisansı alınması gerekmektedir. Lisanslamada bir ürünün teknik özelliklerine, varış ülkesine, son kullanıcıya ve bir ürünün son kullanımına ilişkin hususlar önem arz etmektedir. Bir ürünün sınıflandırması belirlendikten sonra, ihracatçılar belirli bir ülkeye ihracat yapmak için lisans gerekip gerekmediğine karar vermek için EAR'daki mevzuat yönlendirmelerini takip etmelidir. Ancak belirtmek gerekir ki, ihracat ve yeniden ihracatın nispeten küçük bir yüzdesi lisans verilmesini gerektirir.
Ticaret Kontrol Listesi: Bir ürünün EAR kapsamında kontrole tabi olup olmadığını belirlemek için, ilk önce Ticari Kontrol Listesi’ne (Commerce Control List, “CCL”) bakılması gerekmektedir. Bu listede sistem, donanım ve bileşen; test, denetim ve üretim donanımı; materyal, yazılım ve teknoloji dahil olmak üzere on adet ürün sınıflandırması bulunmaktadır. Dünya çapında yüksek miktarlarda ihraç edilen ürünler ise çoğunlukla bu listede yer almayıp, kontrole tabi tutulmamaktadır.
CCL’de bulunan ürünlerin ECCN adı verilen numaralarla tanımlamak mümkündür. ECCN'ler özellikle ABD ihracat kontrol düzenlemelerine tabi olan ve bir ihracat lisansı gerektirebilecek öğeleri tanımlar. Bir ürünün ECCN'i varsa, EAR ayrıca o ürünün kontrol edilmesinin nedenlerini de listeler (anti terörizm, ulusal güvenlik, suçla mücadele gibi). Şirketler bu nedenleri, ihracat yaptıkları ülkelere göre bir ihracat lisansı başvurusunda bulunmaları gerekip gerekmediğini belirlemelerine yardımcı olmak için kullanabilirler. İhraç edilmesi planlanan ürünün ECCN numarasını ve hedef ülkeyi belirledikten sonra ihracat lisansı alınması gerekliliği olup olmadığına bakmak için EAR’da bulunan Ticaret Ülke Grafiği’ne bakılması gerekmektedir.
EAR99: EAR kapsamında ihracat kontrollerine tabi olan ancak CCL’de yer almayan birçok öğe bulunmaktadır. ECCN kodu bulunmayan bu öğeler ise EAR99 olarak anılmaktadır. EAR99 olarak sınıflandırılan ürünler düşük teknolojili tüketim mallarıdır ve genellikle ihracat lisansı gerektirmez. Bununla birlikte EAR99 öğeleri, ABD’nin ambargo veya yaptırım uyguladığı ülkelere, kişilere, kurumlara veya yasaklı nihai kullanım amacına yönelik veya yasaklı nihai kullanıcıyı destekleyecek biçimde ihracat yapmak için lisans gerektirir.
Lisans Muafiyeti: EAR kapsamındaki ürünler için çeşitli lisans muafiyetleri tanınmaktadır. Lisans muafiyetleri, bu muafiyetlerle karşılaşılması durumunda her ne kadar ihracı planlanan ürünün ECCN kontrol nedeni bulunsa bile, ilgili şirketin lisanssız ihracat yapmasına izin veren belirli kriterleri ifade eder.
EAR İhlallerinde Ön Görülen Yaptırımlar Nelerdir?
Entity List ve Denied Persons List: EAR kapsamında kontrole tabi ürünleri lisanssız ihraç edenler, Kuruluş Listesi’ne (Entity List) veya Reddedilen Kişiler Listesi’ne (Denied Persons List) alabilir ve çeşitli cezalara tabi olabilirler. Bunlardan biri de herhangi bir ABD kişisinin, söz konusu listelerde bulunan kişi ve kurumlara EAR kapsamında kontrole tabi ürünlere ilişkin izinsiz ihracat, yeniden ihracat veya transfer faaliyetlerinin kısıtlanmasıdır. Ek olarak bu kişiler/kurumlar ile herhangi bir anlaşma EAR kapsamında yasaklanmıştır.
Para Cezaları: BIS, EAR politikalarına uyulmaması durumunda kişi veya kuruluşlara ciddi hukuki ve cezai yaptırımlar uygulayabilmektedir. Buna göre BIS, Export Control Reform Act of 2018 (ECRA) kapsamında ihlal başına 20 yıla kadar hapis ve/veya $1 milyon’a kadar adli para cezası; ihlal başına $300,000 veya işlemin iki katı tutarında (hangisi yüksekse) idari para cezası uygulamaya yetkilidir.
Şafak Herdem – Deniz Çelikkaya
