TR 
EN 
Devletler, ihracat kontrollerini çeşitli kapsamlarda ve boyutlarda uygulayabilmektedir. 2000’li yılların başlarında bu kontroller “ihracat” kavramı üzerinde yoğunlaşırken, ABD İhracat İdaresi Regülasyonu (“EAR”) kapsamında görüldüğü üzere ihracat, bilinen sözlük anlamının dışına çıkartılarak bazı ABD dışındaki ihracat faaliyetlerini de kapsamına almaktadır. Bu şekilde, ülke sınırlarını aşmadan da ihracat yapmış sayılmak mümkün hale gelmiştir.
Önceki yazımızda EAR’ın genel kapsamını anlatmıştık (http://herdem.av.tr/abdden-sivil-ve-coklu-kullanimli-urunlerin-ihracati-ve-abd-ihracat-idaresi-regulasyonu-genel-kapsam). Bu yazımızda ise, yabancı ürünler’i (de minimis rule) bundan sonraki yazımıza bırakmak üzere, EAR’ın diğer ihracat ötesi kontrol düzenlemelerinin içeriğini ve özellikle ihracat varsayılma kavramını anlatmaya çalışacağız.
Yeniden İhracat (Re-Export) ve Ülke İçi Transfer
Yeniden ihracat, EAR kapsamında bir öğenin ABD’den yabancı bir ülkeye ihraç edildikten sonra, ilk yabancı ülkeden ikinci bir yabancı ülkeye ve devamında gelen her türlü ihracatı olarak tanımlanabilir. Örnek vermek gerekirse, bir öğenin ABD’den Türkiye’ye direkt olarak getirilmesi bir ihracat, Türkiye’den İran’a getirilmesi bir yeniden ihracat, İran’dan Çin’e getirilmesi de bir yeniden ihracat faaliyeti olur.
Buna göre bir ihracat işleminin tarafları, öğeleri üçüncü bir ülke üzerinden göndererek EAR kurallarını atlatamaz. Örneğin, EAR kapsamında kontrole tabi bir öğenin önce Türkiye’deki bir distribütöre gönderilerek ve sonra da o distribütörden ürünü Rusya'daki bir müşteriye aktarması istenilerek ABD’nin Rusya’ya yönelik ambargosunu hiçe sayılamaz. Şayet böyle bir olay, EAR kapsamında potansiyel ihlalleri gündeme getirebilecektir. EAR’a göre, söz konusu öğeler direkt olarak Rusya’ya gitmese bile bu durum Rusya’ya bir ihracat olarak kabul edilir ve hem ABD ihracatçısı hem de Türkiye distribütörü ABD yasalarını ihlal etmekten sorumlu tutulabilir.
ABD Ticaret Bakanlığı Sanayi ve Güvenlik Dairesi (“BIS”) Esa Kimya kararında, 2017 yılında aslen İran’a gönderilecek olan malların gerçek gönderim yerinin gizlenerek Türkiye’ye gönderilecekmiş gibi gösterilmesi, ancak Türk şirket Esa Kimya tarafından yolda malların transferi suretiyle İran’a gönderilmesi olayında ihlal kararı verilmişti.
İhracat Kabul Edilme (Deemed Export)
Farklı ülkelere mensup kişiler arasında teknoloji paylaşımının gerekliliğinin giderek arttığı küresel ortamda, ticari faaliyetlerde müdahaleyi en aza indirirken ulusal güvenlik gibi gerekçelerle teknoloji paylaşımını kontrol altında tutmak için bir düzenleyici sistem geliştirmek süregelen bir zorunluluk olmaya devam etmektedir. EAR kapsamından genel olarak ABD’den başka bir ülkeye mal gönderimi veya veri transferlerinin, ABD ihracat düzenlemelerine tabi bir ihracatı temsil ettiği ve potansiyel olarak bir lisans veya başka bir yetkilendirme gerektirebileceği anlaşılmaktadır. Ancak ABD sınırları içinde bile verilerin serbest bırakılmasının, ABD ihracat kontrol yasalarına göre alıcının vatandaşı olduğu ülkeye ihracat olarak kabul edilebileceği gerçeğini de göz ardı etmemek gerekir.
Teknolojinin ABD ihracat kontrollerine tabi olması için ulusal sınırları aşması gerekmez. EAR kapsamında, varsayılan ihracat, EAR'a tabi olan herhangi bir teknoloji veya kaynak kodunun ABD’deki bir yabancı uyrukluya aktarılmasıdır. EAR kuralları, telefon görüşmeleri, e-posta ve faks iletişimi, bilgisayar verilerinin paylaşılması, brifingler, eğitim oturumları ve ekipmanın görsel denetimi dahil olmak üzere yabancı uyrukluyla yapılan neredeyse tüm iletişim araçlarını kapsar. Bir şirket bir yabancı uyrukluyu işe aldığında, başka şirketler tarafından istihdam edilen yabancı uyruklularla işbirliği yaptığında veya bir şirket ziyareti veya eğitiminde yalnızca yabancı uyruklulara ev sahipliği yaptığında, varsayılan bir ihracat gerçekleşebilir. Ek olarak, varsayılan ihracat kuralı kontrollü ekipman için geçerli olmasa da kontrollü bir ürüne erişim, teknik verilerin aktarılmasını teşkil edebilir. Örneğin bir öğenin yalnızca görüntülenmesi bilgileri açığa çıkaracaksa, bu durum bir ihracat oluşturabilir.
BIS, Lattice Semiconductor kararında ABD’ye eğitim amacıyla getirilmiş olan bir yabancı uyrukluya teknik destek kapsamında kontrollü teknolojinin paylaşılmasının söz konusu yabancı uyruklu kişinin kendi ülkesine ihracat olarak değerlendirileceğine karar vermişti.
BIS, Maxim Integrated Products kararında ilgili şirketin kontrollü teknolojiyi Çin ve İran uyruklu çalışanlara aktardığı ve şirketin konuyla ilgili BIS’e yaptığı lisans başvurusunun cevabını beklerken de ihlalleri sürdürdüğü gerekçesiyle ihlal kararı vermişti.
Yabancı Ürünler
EAR kapsamında kontrollü öğelerin veya teknolojilerin çoğu hem askeri hem de sivil kullanıma sahip, namı diğer ikili kullanımlı öğeler olarak kabul edilir. Bunun yanında EAR, ulusal güvenlik kavramının öne çıkması ve yerli teknolojinin ABD tarafından tehdit olarak görülen diğer hükümetler tarafından kolayca erişilebilir olması nedeniyle, belirli derecede ABD teknolojisi içeren yabancı ürünlerin paylaşımını da ihracat olarak kabul ederek EAR’ın sınır ötesi uygulanabilirliğini ortaya koymaktadır. Bir sonraki makalemizde, bu konunun detaylarını inceleyeceğiz.
Deniz Çelikkaya
